ماجراي طلاي سياه ايران (29)

چهارشنبه دهم ارديبهشت ماه 1399 ماجراي طلاي سياه ايران (29)

سيدهاشم هوشي سادات

مخالفت آيت الله كاشاني با لايحه قرارداد الحاقي

به موازات استيضاح سپهبد رزم آرا توسط اقليت مجلس و دفاع مستدل ، منطقي و قاطع دكتر مصدق از رد قرارداد الحاقي " گس – گلشاييان " و دفاع رزم آرا از اين قرارداد ، آيت الله كاشاني نيز كه از طرف مردم تهران به نمايندگي مجلس شانزدهم انتخاب شده بود و داراي موقعيت ديني و اجتماعي ويژه اي در بين اقشار مردم بود، صريحا از موضع جبهه ملي و دكتر مصدق در مسئله ضرورت استيفاي حقوق مردم از نفت جنوب دفاع كرد . در بيانيه مشروح وي كه توسط دكتر مصدق در جلسه مجلس قرائت شد آمده : " ... وقتي كه مسئله نفت مطرح شد ، وظيفه ديني و ملي خود دانستم كه نظر ملت ايران را در باب مظالم شركت نفت و حقوق مغصوبه ملت ايران در طي اعلاميه اي منتشر كنم و جداً استيفاي حقوق از دست رفته آنها را بخواهم و مخالفت مردم را با هر قرارداد يا عملي كه مشعّر بر تثبيت و تاييد عقد اكراهي غير نافذ سنه 1312 شمسي مطابق با سال 1933 ميلادي باشد ، اظهار نمايم ...

بنابر تكليف ديني و ملي و وظيفه اجتماعي ، بار ديگر به وسيله مجلس شوراي ملي ( نظر خود را در مورد نفت ) چنين اعلام مي كنم :

" نفت ايران ، متعلق به ملت ايران است و به هر ترتيبي كه بخواهد ، نسبت به آن رفتار مي كند و قرارداد غيرقانوني كه به اكراه و اجبار تحميل شود ، هيچ نوع ارزش قضايي ندارد و نمي تواند ملت ايران را از حقوق خود محروم كند ... "

وي در بيانيه اي ديگر كه در آستانه ورود رزم آرا به مجلس توسط دكتر مصدق قرائت شد ، مخالفت قاطع خود را با ديكتاتوري نظامي و احياي قرارداد 1933 در شكل هاي جديد اعلام كرد و مردم را به مقاومت در برابر " اين بلاي عظيم كه جامعه اسلاميت و ايرانيت را به فناي عاجل رهسپار خواهد كرد ، دعوت نمود ." .

دفاع مجدد دولت از لايحه الحاقي

در پي مذاكرات دولت رزم آرا با شركت نفت انگليس كه البته در اين مرحله با سرسختي نمايندگان شركت هم مواجه شده بود و آنان حاضر به دادن امتيازات ويژه نبودند و همين امر موجب بروز بحران در بطن دولت شد ، رزم آرا مصمم شد تا با پافشاري بر ضرورت تصويب لايحه الحاقي ، بر بحران درون دولت سرپوش گذاشته و منتظر فرصت و زمان مناسب باشد .

به همين جهت غلامحسين فروهر وزير دارايي با ارسال نامه اي مشروح به كميسيون نفت ، بار ديگر قاطعانه از لايحه قرارداد الحاقي دفاع كرد و تصويب آن را به مصلحت مملكت دانست و هشدار داد كه با رد اين لايحه كشور با بحرانهاي سياسي وسيعي روبرو خواهد شد .

اين نامه فرصت مناسبي در اختيار جبهه ملي و دكتر مصدق قرار داد كه با پشتوانه افكار عمومي و حمايت جدي و قاطع آيت الله كاشاني از مواضع كميسيون نفت و رد قرارداد الحاقي ، جنبش ملي را وارد مرحله اي جديد نمايند .

تصویر اقلیت جبهه ملی در کمیسیون نفت مجلس شانزدهم.
از راست : حسین مکی، دکتر مظفر بقایی، سید ابوالحسن حائری زاده، دکتر سید علی شایگان، عبدالقدیر آزاد، دکتر مصدق، اللهیار صالح

دكتر مصدق و تز ملي كردن صنعت نفت

در جلسه بيست و دوم كميسيون نفت كه در چهارم آذر 1329 تشكيل شد ، پاسخ دكتر مصدق به نامه غلامحسين فروهر وزير دارايي كه طي آن از لايحه الحاقي دفاع كرده بود و توانايي ايرانيان در زمينه كارشناسي و فني توليد و صدور نفت و اداره پالايشگاه و ... را زير سئوال برده بود ، قرائت شد . رهبر جبهه ملي ضمن رد نظريات و دلايل وزير دارايي ، براي نخستين بار " تز " ملي كردن صنعت نفت را در سراسر ايران مطرح كرد . مصدق در اين متن تاريخي به " جنبه هاي سياسي و اخلاقي نفت بيش از جنبه اقتصادي آن اهميت داده بود و گفته بود برفرض كه ملت ايران نتواند به مقدار زياد استخراج كند ، خواهد توانست با توليد كمتري به ميزان مايحتاج خود از نفت استفاده كند و ذخاير نفت را براي استفاده بيشتر نسل آينده حفظ كند ... " .

در بخش ديگري از اين نامه دكتر مصدق به حقايق تلخ تاريخي از غارت منافع ملي ايران توسط شركت نفت انگليس پرداخته و مي نويسد " ... از حسن اداره كمپاني ، ملت ايران تاكنون بهره اي نبرده و عايدات نفت ما صرفا در راهي خرج شده كه نفع آن عايد بيگانگان شده و يا اشخاصي از آن استفاده برده اند كه دست نشانده كمپاني و دشمن ايران بوده اند . چنانچه صنعت نفت ملي شود ، شركتي وجود نخواهد داشت كه براي پيشرفت كار خود در امور داخلي ايران اعمال نفوذ كند و اشخاص فاسد را قائم مقام اشخاص صالح و وطن پرست نمايد .

سطح اخلاقي امروز ما ، با سطح اخلاقي سال 1933 بسيار فرق كرده و كار تدنّي اخلاق در جامعه به جايي رسيده كه باعث ننگ هر ايراني شده است ... "

به نام سعادت ملت ايران

لذا در پايان اين نامه ، دكتر مصدق پيشنهاد مهم و استراتژيك جبهه ملي را به شرح زير قرائت كرد :

" به نام سعادت ملت ايران و به منظور كمك به تامين صلح جهاني ، امضاء كنندگان زير پيشنهاد مي نماييم كه صنعت نفت در مناطق كشور بدون استثناء ملي اعلام شود ، يعني عمليات اكتشافي ، استخراج و بهره برداري در دست ملت ايران قرار گيرد . "

( - حائري زاده – اللهيار صالح – دكتر شايگان – دكتر محمد مصدق – حسين مكي )