ساخت بزرگترین مجتمع پتروشیمی جهان در ایران

علی- الله­ جانی
 كارشناس بخش پژوهش و تاریخ شفاهی مديريت موزه ها و مركز اسناد صنعت نفت

در روز 28 شهریورماه سال 1355، خبر تاسیس شرکت ایران و ژاپن به منظور ساختن بزرگترین مجتمع پتروشیمی جهان در شماره 15115 روزنامه اطلاعات به چاپ رسید.

براساس خبر مندرج در روزنامه، «باقر مستوفی» مدیرعامل وقت شرکت پتروشیمی ایران، اعلام کرد:

 «مجتمع پتروشیمی ایران و ژاپن عظیم ­ترین مجتمعی است که در نوع خود در جهان ساخته خواهد شد. ساختمان این مجتمع حدود سه سال و نیم به طول می ­انجامد و بهره ­برداری از آن از اواخر سال 2538 شاهنشاهی [1358] آغاز خواهد شد.»

مستوفی اضافه کرد: «ایران 150 میلیون دلار و ژاپن 150 میلیون دلار در این طرح سرمایه­ گذاری نقدی کرده اند و منابع ژاپنی از طریق بانک صادرات و واردات، 833 میلیون دلار و ایران نیز 660 میلیون دلار وام می­ پردازد.»

ساخت این مجتمع عظیم پتروشیمی با وقوع انقلاب اسلامی و سپس شروع جنگ تحمیلی نیمه کاره رها شد و متخصصان ژاپنی برای همیشه ایران را ترک گفتند. در طول جنگ این مجتمع بارها مورد حملات  نیروی هوایی عراق قرار گرفت و خسارات هنگفتی به آن واردشد . از طرف دیگر، نیاز نیروهای نظامی ایران به ادوات و تجهیزات موجود در مجتمع، باعث شد که مابقی اموال و تاسیسات جان به در برده از حملات هوایی دشمن، توسط نیروهای خودی مورد بهره ­برداری قرار گیرد. بدین ترتیب در پایان جنگ، چیزی از مجتمع باقی نمانده بود.

پس از خاتمه جنگ و شروع بازسازی خسارات ناشی از آن، این مجتمع با تغییر نام به «مجتمع پتروشیمی امام خمینی» توسط مهندسان و پیمانکاران ایرانی مورد بهره ­­برداری قرار گرفت.
برخی از اسناد این مجتمع که مربوط به آن دوران است، در آرشیو پتروشیمی مستقر در مرکز اسناد صنعت نفت (واقع در شهر ری)، نگه­داری می­ شود و هم اینک این مجموعه آماده ارائه خدمات پژوهشی به مراجعه کنندگان و پژوهشگران این حوزه است.