فرود اشتباهی و تصادف هواپیمای پستی در جاده مسجدسلیمان
شنبه سوم آبان ماه 1399
فاطمه ترک‌چی
کارشناس بخش پژوهش و تاریخ شفاهی مديريت موزه ها و مركز اسناد صنعت نفت
بروز و ظهور پدیده‌های نوین صنعتی،اقتصادی،اجتماعی و حتی فرهنگی و هنری از مهم‌ترین رهاوردهای صنعت نفت در ایران بوده و هست .ساخت فرودگاه در مناطق نفت خیز جنوب و پرواز هواپیماهای اختصاصی در آسمان ایران،از جمله این مظاهر بود که به واسطه حضور و فعالیت اروپائیان در سایه اکتشاف نفت در کشورمان به وجود آمد.
بسیار شنیده شده و به تحقیق نیز به اثبات رسیده که شهر نفتی مسجدسلیمان،نشان نخستین مظاهر صنعتی را بر پیشانی دارد؛فرودگاه مسجدسلیمان،نخستین فرودگاهی بود که در سایه اکتشاف نفت در ایران ساخته شد.این فرودگاه در ابتدا پذیرای هواپیماهای اختصاصی شرکت نفت انگلیس و ایران برای جابه‌جایی مسافران مرتبط با شرکت و یا دریافت و فرستادن بسته های پستی بود و اندکی پس از آن،پذیرنده هواپیماهای ارتش ایران نیز شد.
البته،با توجه به امکانات محدودی که تا به آن زمان بشر به آن دست یافته بود،بروز حوادثی از جمله تصادف و یا سقوط هواپیماها غیرمنتظره به نظر نمی‌رسید.آن‌گونه که هواپیمای تک‌موتوره «ای-تی-آی-ام»متعلق به«باشگاه هواپیمایی کشوری»که توسط خلبان «سیدیان چوبی»از آبادان پرواز می کرد و حامل بسته‌های پستی بود،در آبان 1340 به دلیل گم‌کردن راه فرودگاه،به اجبار در جاده اهواز ـ مسجدسلیمان فرود آمد و با اتومبیل سواری برخورد کرد.
عکس حادثه
به هواپیما و اتومبیل، آسیب شدیدی وارد شد؛ «دو پره از پروانه موتور هواپیما شکست و قسمتی از اتومبیل نیز متلاشی شد». این اتفاق، آن‌قدر قابل توجه بود که روزنامه اطلاعات گزارش آن را در صفحه نخست روز 10 آبان 1340 درج کرد.در خبر مذکور با تیتر؛"هواپیمایی با اتومبیل تصادف کرد"،به عجیب بودن حادثه روی داده اشاره و آورده شده که خلبان هواپیما که برای اولیت بار به سمت مسجدسلیمان پرواز می کرد بدلیل آشنا نبودن با مسیر هوایی راه را گم کرده و به اجبار در جاده آسفالت مسجدسلیمان-اهواز مجبور به فرود می شود.
منطقه "آبگنجی " که در متن گزارش بدان اشاره شده،منطقه ای بین دوراهی شوشتر و دو راهی نفت سفید و در نزدیکی منطقه درخزینه است و هنوز هم جزو معدود کیلومترهای مسطح و مستقیم مسیر آسفالته مسجدسلیمان به اهواز محسوب می شود.
خبر منتشره در روزنامه اطلاعات فاقد عکس است،اما جالب این است که که امروز با گذشت 59 سال از وقوع آن حادثه و در جریان تحقیقات و مستندنگاری موضوعات مرتبط با تاریخ نفت و مسجدسلیمان که در قالب"دانشنامه مسجدسلیمان"و با مشارکت شهروندان و اهالی این نخستین شهر نفتی ایران در حال انجام و تکمیل است،از طریق اشتراک گذاری آقای "یوسف خدامرادی " به نقل از شهروند دیگری بنام آقای "شاپور جعفری" ،عکسی از صحنه وقوع حادثه بدست آمده که باید متعلق به راننده آن اتومبیل باشد.
در این تصویر،هواپیما و اتومبیل همراه با دو فرد که احتمالا خلبان و راننده هستند و نیز فردی نظامی سلاح بر دوش،احتمالا از سربازان پاسگاه ژاندارمری آبگنجی،در کنار جاده دیده می شوند.پشت عکس این متن نوشته شده:«جاده اهواز ـ مسجدسلیمان، نزدیک درب‌خزینه،ساعت 30/4بعدازظهر تاریخ 9/9/41 با هواپیمای ارتشی تصادف کردم.امضا: "علیخان مماند"»
تاریخ اعلام شده در پشت عکس با خبر منتشر شده در روزنامه اطلاعات یک سال تفاوت دارد اما از آنجا که در خبر منتشر شده در روزنامه در تاریخ دهم آبانماه،زمان وقوع حادثه یک روز قبل یعنی،نهم آبانماه اشاره گردیده می توان متصور بود که پشت نویسی عکس توسط مالک خودرو،زنده یاد "علیخان مماند" ،از اهالی بازارچشمه علی مسجدسلیمان که در خبر منتشره "علی نمازی " معرفی شده،مدتی بعد انجام شده و ایشان،سال وقوع حادثه را یک سال زودتر از زمان وقوع نگاشته باشند،زیرا تکرار چنین حادثه ای به فاصله کمتر از یک سال،آنهم در یک محل مشخص،بسیار بعید بنظر می رسد و البته غیرممکن هم نیست!
قرار گرفتن فرودگاه مسجدسلیمان در ارتفاعات بالای شهر و ضرورت عبور از رشته کوه بلند بین دشت آبگنجی و نفت سفید تا مسجدسلیمان،بدون شک خلبانانی خبره و مطلع از مسیر تردد را می طلبیده،گو اینکه شبکه رادیویی و راداری حمل و نقل هوایی در آن سالها نیز چندان پیشرفته نبوده و خلبان هواپیما به مثابه راننده خودرو می بایست مسیر خود را چشمی و با دقت پیدا کند.
حادثه عجیب جاده مسجدسلیمان خوشبختانه تلفات جانی در پی نداشت و خاطره آن در قالب گزارشی از روزنامه اطلاعات و عکسی بازمانده از مالک خودرو در تاریخ حمل و نقل هوایی نخستین شهر نفتی ایران ثبت و ضبط شده است.
خبر حادثه در روزنامه اطلاعات
بریده خبر فرود اضطراری و تصادف هواپیما با ماشین در روزنامه اطلاعات
پشت نویسی عکس
