روابط عمومی صنعت نفت، نخستین در ایران

خیلی ها آغاز روابط عمومی را در ایران با نام حمید نطقی، نخستين رئيس روابط عمومي شركت نفت، می شناسند، اما پژوهشگران بسیاری از جمله حسین میرزائی تاسیس روابط عمومی در ایران را به دو سال قبل از حضور نطقی، در شرکت نفت ایران و انگلیس و توسط خود انگلیسی ها مربوط می دانند.

میرزائی می گوید: "در روایت های مشهور در مورد تاسیس روابط عمومی در ایران خطا و نقص کم نبوده، در واقع زمان و عملکرد واقعی آن درست بیان نشده و اشتباه در این خصوص به آثار و کلام بسیاری از بزرگان حوزه ارتباطات راه پیدا کرده است."

در پژوهشی که درباره تاریخ روابط عمومی انجام گرفته است، از شخصي به نام جفری کتینگ به عنوان بنیانگذار روابط عمومی شرکت نفت انگلیس و ایران در شعبه آبادان نام برده شده است.

حمید نطقی، نخستين رئيس روابط عمومي شركت نفت

روابط عمومي نفت در آبادان، به نوعی نخستین نهاد رسمی روابط عمومی در كشور محسوب می شود. كتينگ که در زمان جنگ جهانی دوم عکاس رسمی ارتش بریتانیا بود، به دلیل عکس هایش از فیلد مارشال مونتگمری، فرمانده مشهور انگلیسی ارتش هشتم متفقین به شهرت رسيده بود.

به نظر می رسد روابط عمومی شرکت نفت دو دوره را طی می کند: دوره اول از سال 1325 تا 1327 و دوره دوم از 1327 تا 1330 که خلع ید صورت پذیرفت. در دوره اول نشریات شرکت نفت انگلیس و ایران مانند اخبار هفته و خبرهای روز منتشر می شدند که محدود و بیشتر داخلی بودند و در دوره دوم تشکیلات منسجمی به شکل امروزی، به امور اجرائی روابط عمومی ها می پرداختند.

اما در مورد تاريخچه روابط عمومي در ایران و در خارج از صنعت نفت، به تشکیلات متعددي مي توان اشاره كرد که بخشی از وظیفه روابط عمومی ها را عهده دار بودند، از جمله "اداره کل انتشارات و تبلیغات" زیر نظر وزارت فرهنگ كه امور مربوط به رادیو و انتشار اخبار دولتی در داخل و خارج از کشور، در اختیار آن قرار گرفته بود.

ابراهيم گلستان

کار این اداره بیشتر کنترل و تولید اخبار در جهت پروپاگاندای دولتی بود. هرچند این اقدامات هم نوعی فعالیت روابط عمومی به شمار می آید، اما سازمان و رویه های آن چندان به روابط عمومی های امروزی شباهت نداشت.

به عبارتي مي توان گفت سازمان و کارکرد روابط عمومی نوین در ایران از اداره روابط عمومی شرکت نفت ایران و انگلیس الگوبرداری شد و به همین دلیل همگان این اداره را اولین اداره روابط عمومی در ایران می دانند.

روابط عمومی نفت در طول فعاليت هاي خود با نام های بزرگی همچون ابوالقاسم حالت، ابراهیم گلستان، محمدعلی موحد، هوشنگ پزشک نیا و نجف دریابندری در یادها مانده است. همين طور علی اکبر دیباج، يكي از مدیران روابط عمومی نفت که اولین کتاب روابط عمومی در ایران را به رشته تحریر در آورد و پيشتر در بخش مفاخر نفت، به معرفي وي پرداختيم.

در مورد تاريخ روابط عمومي در صنعت نفت به عنوان نقطه آغاز صنعت روابط عمومي در كشور، مطلب مبسوط تري در مركز اسناد صنعت نفت در حال تهيه است كه به زودي در همين بخش از نظرتان خواهد گذشت.

تهيه و تنظيم: محمد حسن تدريسي
مركز اسناد صنعت نفت