شبكه ماكروويو صنعت نفت؛ نخستين شبكه مايكروويو ايران

افزايش تقاضاي مصرف فرآورده هاي نفتي، احداث پالايشگاه هاي جديد و توسعه خطوط لوله و مراكز تصفيه و سوخت رساني در دهه 1340 خورشيدي، به بهره برداري از شبكه هاي مخابراتي پيشرفته تر در صنعت نفت و نهايتا راه اندازي نخستين شبكه راديويي ماكروويو در كشور انجاميد.

گسترش خطوط لوله نفت در سال 1335 به احداث خط لوله 10 اينچ اهواز- ازنا به طول 428 كيلومتر انجاميد. اين خط لوله سپس امتداد يافت و با افزايش طول آن به 822 كيلومتر، خط لوله آبادان- ري را ايجاد كرد كه پنج مركز انـتـقـال و فـشـارشكن را شامل مي شد و در سال 1336 به بهـره بـرداري رسيد.

به دنبال آن در سال 1337 احداث خطوط لوله 6 و هشت اينچ ري- قـزويـن- رشت آغاز شد و در سال 1339 خط لوله هشت ايـنـچ ري- قـزويـن به بهره برداري رسيد. در سال 1340 نيز بهره برداري از خط لوله هشت اينچ ري- شاهرود- مشهد آغاز شد.               

اما نخستين شبكه راديوئي براي كنترل و همزماني فعاليت هاي مراكز انتقال، فشارشكن و تأسيسات، تقريبا همزمان با خط لوله 10 اينچ آبادان- ري راه اندازي شد. اين شبكه راديوئي از يك ايستگاه مركزي و 13 ايستگاه فرعي تشكيل شده بود و دستگاه هاي مخابراتي آن از نوع فناوري "لامپ هاي خلأ" بودند و در باند فركانسي "يو اچ اف" (UHF) كار مي كرد.

نخستين سويروايزري فيليپس شركت خطوط لوله در ايستگاه مخابراتي ري

اين شبكه در سال هاي بعد با گـسـترش خطوط لوله از ري به شـمال و شمال شرق، گـسـترش يافت و در نتيجه شبكه هاي راديويي ري- قزوين- رشت و ري- سمنان- شاهرود، احداث و بهره برداري شد.                                                                                               

اما علي رغم اين پيشرفت در سيستم هاي ارتباطي، افزايش تقاضاي مصرف فرآورده هاي نفتي و احداث پالايشگاه تهران در سال هاي 1347- 1344 و ديگر پالايشگاه ها كه افزايش تعداد و ظرفيت خطوط لوله نفت و مراكز تصفيه و سوخت رساني را هم در پي داشت، سبب شد ضرورت ايجاد يك شبكه مخابراتي نوين برپايه آخرين و پيشرفته ترين فناوري مخابراتي آن روز، يعني شبكه راديويي مايكروويو آنالوگ احساس شود.

نخستين راديو دوجهته فيليپس شركت خطوط لوله در ايستگاه مخابراتي ري

بنابر اين، امور مخابرات وقت شركت نفت از سال 1346 به طراحي مسير و دستگاه هاي مخابراتي ماكروويو اقدام نمود و شبكه جديد شامل راديو و مالتي پلكسر فيليپس در سال 1348 به بهره برداري رسيد. در طراحي اين مسير از مسير شبكه راديوئي موجود استفاده و مسير در بعضي نقاط اصلاح شد. اين نخستين شبكه مايكروويو كشور بود كه در مسيرهاي آبادان- ري، ري- مشهد و ري- رشت احداث و بهره برداري شد.

لازم به توضيح است كه منظور از راديو مايكروويو دستگاه راديوئي است كه در باند مايكرويو سه تا سي گيگاهرتز از طيف فركانسي كار مي كند. نخستين دستگاه هاي راديوي شبكه مايكروويو شركت نفت نيز در باند فركانسي هفت گيگاهرتز كار مي كرد. 

                       نخستين مالتي پلكس فيليپس شركت خطوط لوله در ايستگاه مخابراتي ري                                

وزارت پست، تلگراف و تلفن وقت، مسير شبكه مايكروويو شركت نفت را براي طراحي مسيرشبكه مايكروويو آن وزارتخانه، به عنوان الگو مورد استفاده قرار داد و به همين دليل در مسيرهاي سه گانه فوق، ايستگاه هاي مايكروويو شركت مخابرات ايران موازي با ايستگاه هاي مخابراتي شركت نفت و در مجاورت آنهـا نصب و راه انـدازي شد. بازديد مسير اين ايستگاه ها و توجه به شرح اخير، اين نظريه را تأييد مي كند.                                                                                                  

در واقع آغاز بهره برداري شركت مخابرات ايران از شبكه مايكروويو در سال 1349 بود. البته توجه وزارت پست، تلگراف و تلفن به سيستم مايكروويو و آغاز پژوهش آن وزارتخانه براي بكارگيري فناوري مايكروويو جهت خود كارسازي خطوط تلفن بين شهري و بين المللي از سال 1343 آغاز شده بود. اما در سال هاي بعد با طراحي مسير و جانمائي ايستگاه هاي مخابراتي، دستگاه هـاي مايـكرويو آن وزارتخانه نصب، آزمايش و و نهايتا در سال 1349 به بهره برداري رسيد.

البته سيستم مورد استفاده وزارت پست، تلگراف و تلفن از نوع فيليپس نبود و آن وزارتخانه هيچگاه سيستم مايكروويو فيليپس را نصب و راه اندازي نكرد.                                                                      

به اين ترتيب امورمخابرات شركت نفت كه اكنون وظايف آن به مديريت مخابرات شركت خطوط لوله و مخابرات نفت ايران واگذار شده است، گذشته از سهم فراواني كه در ايجاد صنعت مادر تخصصي نفت در ايران داشته، در ايجاد صنعت عظيم مخابرات كشور نيز پيشرو بوده است.

پژوهش: سيداحمد موسوي

مديريت مخابرات شركت خطوط لوله و مخابرات نفت ايران

شركت ملي پالايش و پخش فرآورده هاي نفتي ايران