فرهنگ اصطلاحات آبادان

صنعت نفت و به دنبال آن حضور خارجی ها، از جمله انگلیسی ها و هندی ها و اقوام مختلف ایرانی، از آبادان يک شهر«مهاجرپذير» ساخت. شهری که قوميت های زيادی به اميد زندگی بهتر، در آن پای گذاردند. اين شهر با يک ترکيبِ فرهنگی بسيار نادر ومنحصر به فرد به زندگی خود ادامه داد؛ هرچند اين فرهنگِ چند وجهی، تدريجا به يک فرهنگ مشترک تبديل شد.

آبادان، بدون ترديد نمونه‌ای بسيار جالب از«وامگيری» زبانی است. نه فقط زبان انگليسی بلکه تمام زبان ها يا لهَجه هايی  که در تکوينِ مولفه‌ های آن دست داشته‌اند، در تشکيل اين بدنه موثربوده اند.

بر اسا آنچه در مقدمه این کتاب آمده، چهاربخش يا سکتور زبانی، در گويش آبادان دخالت داشته اند: اول، زبان عربی که زبان مبنا يا«پايه» در این گويش است. دوم، زبان فارسی و لهجه های وابسته به آن. پس از شکل گيری شهر آبادان، قوميت های متعددی ازمردم جهت کار و درآمد به اين شهر سرازير شدند. مهمترين آنها بوشهري ها، لرها، کردها و بلوچ ها بودند.

سوم، زبان هندی و لهجه های وابسته بدان است. مانند لهجه اردو«زبان فعلی مردم پاکستان» و لهجه بنگالی «زبان فعلی مردم بنگلادش»... همانگونه که می دانيد بنگلادش و پاکستان سابقا جزيی از خاک کشورهند بودند. چهارم، زبان انگليسی و«لهجه» های وابسته به آن.

و بالاخره برخی زبان های متفرقه ای که تاثير اندکی در تکوين گويش آبادانی داشته اند. با این همه فرهنگ اصطلاحا آبادان، صرفا محدود به آبادان وخرمشهر نمی‌ شود بلکه شامل اغلب شهرهای جنوب غربی خوزستان نيز می ‌گردد.

مولف فرهنگ اصطلاحات آبادان برای تهیه این کتاب از«روش ميدانی» استفاده کرده است؛ بدین صورت که جهت استخراج لغات و اصطلاحات رايج، از افرادی که به شکل داوطلبانه اعلام همکاری نموده‌اند، بهره بُرده است. ليست اين همکاران در بخش «سپاسنامه» آمده است.

به عنوان مثال اصطلاحات مربوط به نفت، از زبان متخصصان همين صنعت، اصطلاحاتِ مربوط به البسه، از زبان يک خياط قديمی، و اصطلاحات مربوط به کشتيرانی از زبان يک ناخدای بازنشسته استخراج شده است. وضعيت در ساير موارد نيز به همين منوال بوده است. مثلا برای دستيابی به نام های انواع «ماهی» و ساير جانداران دريايی، از يک کارمند شيلات کمک گرفته شده و ...

وفور اصطلاحات رایج در صنعت نفت، که اغلب آنها نیز از انگلیسی به زبان بومی مردم آبادان راه یافته اند، از دیگر ویژگی های گویش آبادانی در این کتاب است. اصطلاحاتی که بعضا و بتدریج در شهرهای دیگر ایران نیز رواج یافته و مورد استفاده قرار گرفته اند.

از این جمله می توان به راپرت به معنی گزارش، فِیل شدن به معنای شکست خوردن، آفیس به معنای اداره، کافی شاپ یا کفیشه و ... نام برد. در واقع تاثیر زبانی که یکی از وجوه تاثیرات نفت بر زندگی مردم آبادان است، در این اثر به خوبی قابل ردیابی است.