اسناد نفت

«اسناد نفت» عنوان كتابي است كه «با كمك اداره اطلاعات و مطبوعات وزارت امور خارجه تهيه شده» و در واقع، رونوشت اسناد مربوط به نفت را در بر دارد: از نخستين قراردادي كه حكومت ايران با ويليام ناكس دارسي، سرمايه‌دار انگليسي در 9 صفر 1319 قمري منعقد كرد تا آخرين سند كتاب يعني، بخشنامه‌اي كه در روز 20 امرداد 1330 از سوي وزارت امور خارجه خطاب به نمايندگي‌هاي ايران در خارج از كشور مكتوب شده است. البته، آن‌گونه كه از مقدمه و كوتاه‌نوشت پايان كتاب درك مي‌شود، گويا مقرر بوده كه «بقيه اسناد نفت در جلد دوم» گردآوري و منتشر گردد؛ تحقق اين امر بر مركز اسناد صنعت نفت پوشيده است، زيرا تا كنون اين دومين جلد را در اختيار نداشته و يا حداقل اطلاع دقيقي از آن ندارد.

مهم‌ترين ويژگي كتاب این است كه مستندات تاريخ صنعت نفت از ابتدا تا پيش از كودتاي 28 امرداد 1332 را در بردارد و اين امر براي پژوهشگران و محققاني كه با دسترسي بدان مي‌توانند بر نوشته‌ها و تحليل خود مهر استناد بزنند، بسيار ازرشمند مي‌باشد.

از جمله اسناد مندرج در این كتاب 382 صفحه ای مي‌توان به اين موارد اشاره كرد:

«امتيازنامچه نفت و موم طبيعي معدني»، متن قرارداد 1933م (خرداد 1312)، «قانون ممنوعيت دولت از مذاكره و عقد قرارداد راجع‌به امتيازات نفت با خارجي‌ها» (مصوب 11 آذر 1323)، «تصميم قانوني دائر به بي‌اثر بودن موافقتنامه 15 فروردين 1325» درباره ايجاد «شركت مختلط نفت ايران و شوروي مصوب 30 مهر 1330»، «لايحه الحاقي گلشائيان ـ گس» در 26 تير 1328 (دوره 15 قانونگذاري)، «قرارداد الحاقي بين دولت ايران و شركت نفت انگليس و ايران» در 26 تير 1328، «گزارش كميسيون نفت» به مجلس شورا مبني بر لزوم ملي‌كردن صنعت نفت كه توسط حسين مكي، مخبر كميسيون مخصوص نفت در 22 اسفند 1329 تهيه شده بود، پذيرش و تصويب پيشنهاد كميسيون نفت مبني بر ملي‌شدن صنعت نفت از سوي مجلس شوراي ملي، متن مصاحبه‌هاي علاء، نخست‌وزير وقت با خبرگزاري انترنشنال نيوز سرويس (19/1/1330) و انصاري، رئيس اداره اطلاعات وزارت امور خارجه با خبرنگاران خارجي (27/1/1330) و سهيلي، سفير ايران در لندن با خبرنگاران خارجي (27/1/1339)، پيام‌ها و نامه‌هاي دكتر مصدق (مثلاً به كارگران نفتي در مناطق نفت‌خيز جنوب)، مكاتبات دولتمردان ايراني با مقامات داخلي و خارجي (به‌ويژه انگليسي و آمريكايي) و...