کتابچه کمیته تابعیت و میهن‌پرستی

زهرا سلیمانی، کارشناس مرکز اسناد صنعت نفت: یکی از بخش‌­های قابل توجه گنجینه­‌های اسنادی در مرکز اسناد صنعت نفت، اوراق و مکاتبات مربوط به فعالیت‌­های نفت در حوزه­‌های اجتماعی و فرهنگی است. در این میان می­‌توان به کمیته تابعیت و میهن­‌پرستی اشاره کرد که اسنادی از فعالیت‌های این کمیته در مرکز اسناد موجود است.

یکی از جالب­‌ترین و مهم‌­ترین اسناد ثبت در این مرکز کتابچۀ معرفی کمیته تابعیت و میهن‌­پرستی است که علاوه بر معرفی کلی این کمیته، به اهم فعالیت‌های آن نیز اشاره دارد.

مقاله حاضر معرفی اجمالی این کتابچه و مختصری از فعالیت‌­های ذکر شده در آن است، که امید می‌رود موجب آشنایی علاقه‌مندان و پژوهشگران با این کمیته و فعالیت­‌های آن شود.

اسناد موجود در این مجموعه مربوط به سال 1346 شمسی است که ریاست کمیته تابعیت و میهن‌­پرستی با محمدخان ملک یزدی بوده، که زیر نظر سرهنگ عباس طباطبائی مقدم (نائب‌رئیس دوم باشگاه بین‌­المللی لاینز [Lions] شمال تهران) قرار داشته است. باشگاه لاینز در سال 1917 توسط یکی از فراماسونرهای آمریکایی به نام «ملوین جونز» در شهر شیکاگو تأسیس و شعبه­‌ای از آن در تاریخ پانزدهم فروردین 1336 در ایران افتتاح شد.

هدف ظاهری باشگاه­‌های لاینز، گسترش نوع‌دوستی و حمایت از حقوق بشر، کمک به انسان‌­های ستم­‌کشیده و از این قبیل ذکر شده؛ ولی هدف واقعی و پشت پرده آنان همانند لژهای فراماسونری و کلوب­‌های روتاری* تأمین منافع انگلیسی­‌ها، صهیونیست‌ها و آمریکاییان بود.

در کتابچه کمیته تابعیت و میهن‌­پرستی به وظایف این کمیته و ارتباطش با کمیته­‌های دیگر و... اشاره شده است. از جمله وظایف این کمیته تأسیس دفاتر مخصوص تابعیت و برگزاری کلاس‌هایی برای تعلیم متقاضیان تابعیت بود. تهیه مواد و وسایل لازم برای استفاده در کلاس‌های مزبور نیز از وظایف این کمیته به حساب می‌­آمد.

اجرای برنامه میهن­­‌پرستانه از جمله تزئین خیابان‌­ها با انواع پرچم­‌های ملی در روزهای یادبود و اعیاد ملی؛ آموزش طرز استفاده از پرچم­ ملی به کودکان مدارس؛ توزیع کارت پستال­‌هایی که احساسات میهن­‌پرستانه را برانگیزد بین آنان و حفظ یادبودهای ملی و تجلیل و تکریم از آنها، جزو فعالیت­‌های این کمیته بود که ذیل اقدامات میهن‌­پرستانه آن تلقی می­‌شد.

این کمیته به لژیون آمریکایی - لژیون کانادایی و سایر سازمان­‌های مشابه در کشورها و مناطق دیگر نیز کمک می‌کرده است.

کمیته تابعیت و میهن‌­پرستی در مورد برنامه­‌ها و مشکلات محلی که با تابعیت و میهن‌­پرستی ارتباط پیدا می‌­کرد با لاینز   بین‌­الملل در ارتباط بود و در موارد لزوم فعالیت‌­های جمع‌­آوری پول را برای اجرای پروژه‌­های خود طرح و اداره می‌کرد.

کمیته­‌های ذیل کمیته تابعیت که در کتابچه به آنها و وظایف‌شان اشاره شده است به شریح زیر هستند:

• کمیته عضویت: اشخاصی را که به خصوص در نهضت­‌های تابعیت و میهن‌­پرستی علاقمندی نشان می‌­دهند برای عضویت به کمیته عضویت معرفی می­‌کرده است.
•  کمیته مالی: کمیته تابعیت و میهن‌­پرستی نظارت می­‌کرده که وجوه لازم برای فعالیت‌­هایشان فراهم شده و همچنین در حفظ وجوه باشگاه که برای این فعالیت‌­ها منظور شده اقدام به‌عمل می‌­آورده است.
• کمیته برنامه: این کمیته تلاش می­‌کرد تا حداقل سالی یک­‌بار برنامه‌­ای مربوط به تابعیت و میهن‌­پرستی اجرا شود. همچنین در برگزاری جشن در روزهای ملی و عیاد ملی و سالگردهای تاریخی به کمیته برنامه کمک ­کرده است.
•  کمیته روابط‌عمومی: در تهیه اطلاعات مربوط به فعالیت‌­های کمیته، همکاری و نظارت می‌­کرد که کلیه فعالیت‌­ها با علامت رسمی «لاینز» مشخص شود و این فعالیت‌­ها از طرف باشگاه « لاینز» به رسمیت شناخته شود.
•  کمیته اطلاعات: کمیته تابعیت و میهن‌­پرستی کمیته اطلاعات لاینز را از فعالیت‌­های تابعیت و میهن­‌پرستی مطلع نگاه داشته و نظارت می­‌کرد که کمیته مزبور، اعضای باشگاه را از این فعالیت‌­ها به خوبی مطلع کند.

در کتابچه گفته شده، هنگام تهیه برنامه تابعیت و میهن‌­پرستی باشگاه­‌ها باید از تکرار فعالیت­‌هائی که سایر سازمان­‌ها به عمل می­‌آوردند خودداری می‌­شده است. گذشته از آن باشگاه‌­ها بایستی از قبول فعالیت­‌هایی که مخارج زیاد دارد و یا آنکه اجرای آن مشکل است خودداری کنند. این امر باعث تنوع فعالیت­‌ها و نیز نوآوری کمیته­‌ها برای برگزاری فعالیت­‌ها با حداقل امکانات و هزینه می­‌شد.

از جمله فعالیت­‌های جالب کمیته تابعیت و میهن‌­پرستی که به پیشنهاد باشگاه بین­‌المللی لاینز انجام می‌­شد، می­‌توان به اجرای مراسم و تشریفات «شیران به سن رسیده»؛ برپایی کلاس­‌هایی برای آموزش خارجیانی که به تابعیت کشور اظهار علاقه   می‌کردند؛ ضیافت‌­ها و مهمانی­‌هایی به افتخار افرادی که تازه به تابعیت کشور درآمده بودند؛ برپایی بناهای یادبود؛ آشناسازی مردم با آموزه‌های آنان در زمینه همشهری‌­گری و تشویق مردم برای مشارکت در انتخابات عمومی و محلی برای استفاده از حق رای خویش و... اشاره کرد.

*روتاری در لغت به معنای «دوره» است و نامگذاری این باشگاه‌ها به روتاری از آن رو بود که چون جلسات روتارین‌ها در آغاز تأسیس کلوب به صورت گردشی در خانه هر یک از اعضا تشکیل می­‌شد، از این‌رو جلسات به «روتاری» معروف شدند. روتارین‌ها 24 ساعت شبانه‌روز را به چرخ‌دندنه 24 پره تشبیه کرده بودند که هر یک از اعضا موظف بود همچون چرخ‌دنده در تلاش باشد.

شکل این چرخ‌دنده­‌ها علامت رسمی روتارین‌ها بود و آنها معتقد بودند که با چرخش هر دنده، دنده­‌های دیگر نیز به حرکت درمی­‌آید و باعث تحرک کل سیستم می‌شود. کلوب روتاری بین‌المللی به دنبال ایجاد یک سیستم به‌هم پیوسته و متشکل جهانی است که با اراده و حرکت دندانه‌های «کلوب مادر»، تمام این سیستم جهانی به حرکت درمی‌آید.