يادداشتي در مورد نامگذاري مسجد سليمان

M.I.S از كجا آمد؟!

فرشيد خداداديان

علامت اختصاري MIS نشانه مشهوري است كه براي ناميدن شهر مسجد سليمان ـ قديمي‎ترين اقليم نفتي ايران- مورد استفاده قرار مي گرفته و تا به امروز هم كما بيش استفاده مي شود.

در نخستين سال هاي كشف نفت، نام مسجدسليمان، در مكاتبات و نامه ‎نگاري‎ هاي اداري، به صورت مخفف و به اين شكل استفاده مي‎شد. كما اينكه در مكاتبات شركت نفت، حتي واژ‎گاني كوتاه‎تر از اين هم معمولاً مخفف‎سازي مي‎شد كه از جمله آنها مي‎توان به عبارت استفاده از حروف اختصاري AZ براي ناميدن شهر اهواز اشاره كرد.
اما عبارت Masjed Suliman چگونه بهMIS  تبديل شده و حرف  I در بين دو حرف M (حرف اول مسجد) و S (حرف اول سليمان) به چه منظور به كار رفته است؟
واقعيت اين است كه حرف I در اينجا نقش آوانگاري و حرف وصل كننده را دارد. به عبارتي متصل كننده دو بخش اسم مسجدسليمان است و نه چيز ديگر.

اگر چه شباهت اين عبارت با حروف اختصاري عبارت ديگري به نام "سيستم اطلاعات مديريت"(Management Information System)  اين شبهه را به وجود آورده بود كه منظور از عبارت اختصاري MIS، اشاره به اين اصطلاح مديريتي بوده است. در واقع از آنجا كه فعاليت هاي صنعت نفت در آن سال ها در مسجد سليمان متمركز بود، براي ناميدن آن از اين عبارت تخصصي و كاربردي در علم مديريت استفاده شد. حال آن كه چنين تصوري صحيح نيست.

اين تصور تا بدانجا پيش رفت كه در برخي كتاب هاي منتشر شده در مورد نفت و مسجدسليمان نيز بازتاب يافت و پر واضح است كه اين اشتباه، صرفا از تشابه اين دو ناشي شده و در صورت تحقيق بيشتر، قابل پيشگيري بود !
جهت مستند بودن و ارائه مدرك براي عدم هم معنا بودن دو واژه MIS به معناي سيستم اطلاعات مديريت و ديگري مخفف نام مسجدسليمان، به سه سند معتبر و دقيق زير اشاره  مي شود :
سند اول: پلاك نصب شده بر شير دهانه چاه F7 كه مدت ها در محل ورودي ساختمان مركزي شركت نفت انگليس (بريتانيك‎ هاوس) در لندن به نمايش عموم گذاشته شده و تصوير آن در صفحه 93 كتاب "رئيس نفت" تأليف علي يعقوبي‎نژاد به چاپ رسيده است. با دقت در اين پلاك در سطح اول آن مشاهده مي‎كنيم كه نام Masjad – I – Sulaiman حك شده است.
به عبارتي اين سند تاييد مي كند كه حرف I حرف اتصال بين دو واژه «مسجد» و «سليمان» است و مخفف‎سازيMIS  نيز از اين عبارت گرفته شده است. 
سند دوم: نقشه مربوط به خاورميانه در سال 1901 ميلادي است كه در كتاب تاريخ جهاني نفت (جلد اول) نوشته دانيل يرگين ترجمه غلامحسين صالح‎يار (صفحه 267) چاپ گرديده است. در اين نقشه كه به زبان انگليسي نشانه‎گذاري شده است نيز مشاهده مي‎كنيم كه مسجدسليمان با عنوان Masjad – I – Sulaiman قيد گرديده و در اين سند از واژه سيستم اطلاعات مديريت و مشابه آن خبري نيست.
سند سوم: سند سوم قابل ارائه، برگه ‎هاي حقوقي مربوط به ژوئن 1950 ميلادي است كه شركت نفت ايران و انگليس براي كاركنان صادر مي‎نموده و نمونه مذكور را در كتاب "مسجدسليمان نيم قرن چپاول" (صفحه 214) مي‎توانيم ببينيم. در بالاي اين برگ حقوقي نيز عنوان Masjad – I – Sulaiman ذكر گرديده و مشخص مي‎نمايد كه كاربرد حرف I چه بوده است.
البته ذكر اين نكته بي مناسبت نيست كه استعمال حرف I در بين اسامي دو بخشي مختص نام مسجدسليمان نبوده و حتي در جاهاي ديگر نيز به كار رفته است. كما اينكه در همان نقشه پيش گفته از كتاب تاريخ جهاني نفت نيز مي‎بينيم كه واژه «ميدان نفتون» به شكل Maidan – I – Nafton آمده است.
با استناد به اين اسناد و مدارك مطمئناً جاي شك و شبهه‎ اي در خصوص معناي واژه‎ مورد بحث باقي نمي‎ماند كه MIS مخفف نام مسجدسليمان است و هر كاربرد ديگري براي آن در خصوص مسجدسليمان نمي‎تواند صحيح باشد.

منابع       

علي يعقوبي نژاد، رئيس نفت/ انتشارات يادواره كتاب/ صفحه 93
دانيل يرگين: تاريخ جهاني نفت/جلد يك /ترجمه غلامحسين صالحيار/ انتشارات اطلاعات/ صفحه267
فرشيد خداداديان/ مسجد سليمان، نيم قرن چپاول/ انتشارات آرويج/ ص 214