نگاهي به تشکیلات حراست نفت قبل از پيروزي انقلاب اسلامي

سید نعمت اله امام

قبل از پیروزی انقلاب اسلامی، پنج گروه مختلف حراست مناطق نفتخیز را برعهده داشتند:

گارد صنعت نفت (پترولیوم گارد): افرادی مسلح که علاوه بر انجام خدمت سربازی، آموزش دوره های رزمی را در آموزشگاه گارد نفت در اهواز (کوت عبداله) به مدت 9 ماه فرا می گرفتند. اينها به استخدام نفت درآمده و بین مناطق نفتخیز، شرکت گاز، پتروشیمی و پالایشگاه ها تقسیم می شدند. آموزشگاه گارد نفت در هر دوره 150 نفر فارغ التحصیل داشت.

رئیس نظامی حراست نفت مناطق نفتخیز، سرتیپی بازنشسته، و برای هر منطقه سرهنگی بازنشسته، سرپرستی گارد مسلح را برعهده داشتند ولی شرایط استخدامی پرسنل گارد، به موجب قانون کار و بیمه های اجتماعی و از نظر استخدامی، کارگر رسمی نفت محسوب می شدند. در حالیکه از نظر عملیاتی نظامی محسوب شده و تحت نظر سرهنگان انجام وظیفه می کردند.

اداره حراست عملیات صنعتی مناطق نفتخیز: مسئولیت آنها انجام خدمات پشتیبانی گارد نفت، نظارت بر حراست از لوله های نفت و گاز، و محل چاه های نفت پراکنده در حوزه عملیاتی کنسرسیوم بود که توسط پیمانکاران بومی به عمل آمده، همچنین به کارگرفتن و نظارت افرادی جهت حراست از مکان هایی که گارد مسلح حضور نداشت.
حراست عملیات غیرصنعتی (شرکت ملی نفت): حوزه عملیات این سازمان حراست از منازل سازمانی، اماکن غیرصنعتی، ادارات شرکت ملی نفت و غیره بود. انجام کار توسط پیمانکارانی انجام می گرفت که برحَسَبِ حوزه استحفاظی و تعداد نفرات مورد نیاز، قرارداد منعقد کرده و پول می گرفتند. در مواردی مشاهده می شد که مثلا با قراردادی 150 نفره، فقط 50 نفر کارگر مشغول بودند! و بدیهی است این موضوع جنبه کلی نداشت ولی گاهی پس از بازرسی، سر و صدایی در این ارتباط شنیده می شد.

گروه ژاندارم مامور خدمت در نفت: به تقاضای کنسرسیوم، حدود 50 نفر درجه دار و ژاندارم، به منظور همراهی و تامین امنیت گروه های اکتشافی و لرزه نگاری، به اقصی نقاط کشور اعزام مي شدند. اين گروه ها مقدار معتنابهی وجه نقد، مواد منفجره و لوازم باارزش به همراه داشتند و معمولا در نقاط دورافتاده و خالی از سکنه بايد با احداث کمپ و انجام عملیات اکتشافی انجام وظیفه مي كردند. از اين رو هر گروه را دو نفر ژاندارم مسلح همراهی می کردند.

علاوه بر اينها حراست از صندوق های حقوق و دستمزد بود. اين صندوق ها حاوی مقدار زیادی پول نقد بود و هر دو هفته یکبار به کارگاه ها و ادارات، ارسال می شد. یک نفر ژاندارم مسلح صندوق ها را همراهی می کرد. همچنين دو نفر ژاندارم نیز از منزل سازمانی مدیرعامل شرکت اکتشاف و تولید (اسکو) که در بیرون از منطقه مسکونی اهواز بود، حفاظت می کردند.

گردان ارتشی مامور خدمت در مناطق آغاجاری و گچساران: اين گردان، اعزامی از پادگان ارتشی چهل دختر سمنان بود و ماموريت حراست از لوله های جریانی نفت و گاز پراکنده در کوه ها و دره هاي خوزستان، کهکیلویه و بویراحمد را بر عهده داشت. حضور اين گردان از سوي کنسرسیوم نفت درخواست شده و مقر آن ستادي در آغاجاری امیدیه بود. سرپرستی آن را نيز یک سرگرد ارتشی بر عهده داشت و در هر منطقه یک ستوان و یا سروان دسته های سرباز و درجه دار را سرپرستی می کرد.

تامین محل اقامت، غذا، ایاب و ذهاب و سایر نیازهای آنان نيز با کنسرسیوم بود و نيروهاي آنها هر سه ماه یک بار تعویض می شدند. علت اصلي درخواست شرکت نفت برای این ماموریت ارتشی، جلوگیری از سرقت لوله های نفت و گاز پراکنده در حوزه وسیعی از دو استان خوزستان، کهکیلویه و بویراحمد بود که هر از چندگاهی بخشی از لوله های خالی توسط باندی مجهز، قطع شده و به سرقت می رفت.

شیوه کار سارقین نیز چنان بود که در شب ها با شناسایی لوله های خالی، با کشیدن برزنت به دور محل قطع
لوله ها، به وسیله بِرنِر (Burner) ، آنها را به قطعات کوچک تقسیم کرده و به سرقت می بردند . این باندها به ندرت شناسایی و یا دستگیر می شدند. به نظر می رسید كه هدف از سرقت، فروش لوله های با قطر زیاد، برای احداث ساختمان و یا کارهای عمرانی بود.

علی رغم حضور واحدهای پنجگانه فوق، گاهی سرقت و خرابکاری نیز اتفاق مي افتاد. از سوی دیگر، گرفتن پیمانکاران نیروی انسانی بومی، نيز مي توانست مخاطرات و مفاسدي را به همراه داشته باشد. بعضا اتفاق مي افتاد كه با اعلام فهرستي صوری، عملا عده کمتری به کار گرفته مي شدند و وجوه مازاد بين كارگزاران مربوطه نقسيم مي شد. مسئولین نيز هر چند از موضوع فساد اطلاع داشتند، ولی این کار باجی بود براي اين كه از خرابکاری افراد بانفوذ محلی جلوگیری شود.