خدمات آموزشی در صنعت نفت/ قسمت دوم

سه شنبه هفدهم مهر ماه 1397خدمات آموزشی در صنعت نفت/ قسمت دوم

كارآموزان شركت نفت در حال آموزش در كارگاه مركزي شركت نفت آبادان

تاسیس آموزشگاه های فنی و حرفه ای در مناطق نفتخیز:

آموزش نیروی انساني متخصص، از دغدغه صنع نفت برای برنامه ریزی بلند مدت بود. در واقع توسعه فعالیت های صنعتی و نیاز روزافزون به نیروی کار جوان و متخصص باعث شد ایجاد مراکز آموزشی در دستور کار قرار گیرد.

آموزشگاه عالی فنی آبادان در سال 1334 خورشيدي (1955 میلادی) با هزینه شرکت های عاملِ نفت برای استفاده عموم راه اندازی شد. اين آموزشگاه در سال 1335 حدود یک صد نفر دانش آموز شبانه روزی داشت.

آموزشگاه فنی و حرفه ای آبادان نیز در سال 133خ خورشيدي با جذب فارغ التحصیلان ششم ابتدایی کار خود را آغاز کرد. همزمان آموزشگاه های مسجدسلیمان، اهواز و آغاجاری نیز وظیفه تربیت نیروی انسانی را بر عهده داشتند و به تامین نیروی متخصص نفت کمک می کردند.

نوجوانان و جوانان شاغل در این آموزشگاه ها طی دوره های دو تا چهارساله، مهارت های مختلف از جمله برق، مکانیک، تراشکاری، جوشکاری و غیره را آموخته و با وجود سن و سال کم وارد کارگاه ها وکارخانه ها می شدند.

دوره هاي آموزشي اسكو

دوره هاي آموزشي بدو استخدام شركت سهامي نفت ايران (اسكو)
(سال 1357)


برخورد کارگران سنتی با جوانان در نوع خود جالب بود. عنوان «بچه ترینینگی» (Training) یا آموزشی واژه ای بود که عموما از روی حسادت به این کارگران جوان اطلاق می شد. گاه بودند کارگرانی که نگران از «کاربلد» شدن بچه ها و بازنشستگی زود هنگام خود «بچه ترینینگی» ها را به دنبال نخود سیاه می فرستادند تا دیرتر کاربلد شوند! البته بودند کارگران دلسوز و مهربانی که با آنان نه به عنوان یک رقیب بلکه به عنوان یک همکار شفیق، رفتاری پدرانه و مهربانانه داشتند.

فارغ التحصیلان آموزشگاه های شرکت نفت به واسطه جوانی، نشاط و روحیه پر امید، عموما پله های ترقی را طی می کردند و همین ها بودند که به تدریج به بالاترین مدارج کاری در صنعت نفت رسیدند. و اینک در یکصدو دهمین سال شکل گیری صنعت نفت، کارشناسان ارشد و تکنیسین های دیروز و امروز از «بچه ترینینگی» ها خاطرات شیرین فراوانی در ذهن دارند. (فرشید خدادادیان، زندگی نو، شماره 71- سال 88)

جايگاه و نقش آموزش در انجام فعاليت هاي عملياتي و توليدی صنعت عظيم نفت:

نقش آموزش در صنعت نفت را می توان به سه مقطع و دوره زمانی به شرح زیر تقسم نمود:

بخش اول- از سال 1286 خورشيدي (1907 میلادی)، يعني از زمان حفر اولين چاه نفت در منطقه مسجد سليمان تا سال 1330، یعنی زمان ملی شدن نفت.

بخش دوم- از سال 1330 خورشيدي تا سال 1357 و پيروزي انقلاب اسلامي.

بخش سوم- از سال 1357 تا كنون كه كليه امور شامل اكتشاف، استخراج، توليد و بهره برداري تحت مديريت شرکت ملی نفت ایران (وزارت نفت) و توسط متخصصين و کارشناسان داخلي صورت مي ­گيرد.

كارآموزان آموزشگاه اهواز

كارآموزان آموزشگاه فني و حرفه اي اهواز در حال كار با ماشين تراش و كارگاه برق
(سال 1329)


در بخش اول مي توان گفت كه آموزش محدود بوده و در ابتدا انگليسي ها و تعدادي از هندي ها كارهاي تخصصي را انجام مي دادند. البته بعد ها ایرانیان هم به عرصه نیروهای تخصصی شرکت نفت وارد شدند.

حدود 80 سال پيش در مسجدسليمان كه مركز صنعت نفت در آن زمان بوده است، اولين مركز آموزشي رسمی به صورت آموزشگاه حرفه اي ايجاد شد. اين مركز تا سال 1355 فعال بود و متعاقب آن آموزشگاه فنی و حرفه اي و آموزشكده فني (انستیتو فنی) آبادان نيز تأسيس شده است.

در بخش دوم ابتدا ارائه آموزش هاي تخصصي در درون صنعت نفت بسیار محدود بود و آنچنان جايگاهي نداشت. گاهي آموزش هايي به صورت ماموریت به خارج از کشور (assignment) و بازدید ازكارخانجات سازنده و نصب كننده دستگاه ها و تجهيزات، انجام مي شد.

در واقع آموزش هاي مورد نياز در حد كارگري و تكنسيني برگزار مي شد. شركت ملي نفت در سال 1337 به منظور تربيت كارگر ماهر و جذب نيروي محلي در مناطق نفتخيز، آموزشگاه حرفه اي آغاجاري را تاسيس كرد. به دنبال آن در سال 1339، آموزشگاه حرفه اي اهواز، در سال 1342، دبیرستان بازرگانی و در سال 1340، هنرستان هاي صنعتي را در اهواز تأسيس كرد.

ظرفيت اين مراكز به شرح ذيل بود: آموزشگاه حرفه اي آغاجاري 180 نفر،  آموزشگاه حرفه اي اهواز ، آموزشگاه حرفه اي گچساران 120 نفر و آموزشگاه حرفه اي مسجد سليمان 120 نفر.  

شايان ذكر است كه پس از پيروزي انقلاب اسلامي، مراكز آموزشي فوق به نام شهداي انقلاب نامگذاري شدند. آموزشگاه حرفه اي آغاجاري به نام شهيد رجايي، آموزشگاه حرفه اي اهواز به نام شهيد باهنر، آموزشگاه حرفه اي گچساران به نام شهيد بهشتي و آموزشگاه حرفه اي مسجدسليمان به نام شهيد مطهري نامگذاري شدند.

دانشجويان آموزشگاه فني آبادان

دانشجويان آموزشگاه فني آبادان (دهه 1320 خورشيدي)


مراكز فوق جمعا 5010 نفر فارغ التحصيل داشته اند. علاوه بر مراكز فوق هنرستان صنعتي شهيد سبزيزاد اهواز نيز كه در سال1340 خورشیدی تأسيس شدنزديك يك هزار نفر فارغ التحصيل داشته است كه امروزه تعدادي از آنان در مشاغل مديريتي و عملياتي در واحدهاي مختلف وزارت نفت مشغول انجام وظيفه هستند.

همزمان با اين فعاليت ها براي ارتقاي سطح مهارت كارگران صنعت نفت، در سال 1347 مركز آموزش مهارت هاي فني در اهواز تأسيس شد و سرانجام در سال 1356 خورشیدی اداره آموزش و توسعه مناطق نفتخيز ايجاد گرديد. در بخش سوم از سال 1357 خورشیدی به بعد بازنگري كلي واحدهاي صنعت نفت از جمله در آموزش، از نظر ابعاد مختلف سازماندهي و تشكيلات صورت پذيرفت.

پس از پيروزي انقلاب اسلامي، آموزش در صنعت نفت نيز مفهوم اصيل خود را پيدا كرد. به كلامي ديگر تربيت انسان هاي متعهد و متخصص سرلوحه حركت نوين آموزش شد. هم اكنون اداره آموزش و توسعه شركت ملي مناطق نفتخيز جنوب در دستيابي و نيل سازمان به اهداف استراتژيك خود نقش مهم و اساسي را بخوبي ايفا كرده و در تربيت نيروي انساني ماهر و متخصص، همچنين ارتقاي سرپرستان و مديران و به روز كردن اطلاعات آنان بسيار موفق بوده است.

اجراي 22 دوره بلند مدت كارداني براي530 نفر، 9 دوره كارشناسي ناپيوسته براي 206 نفر، پنج دوره كارشناسي ارشد براي 49 نفر، علاوه بر اجراي دوره هاي كوتاه مدت نيز از اهم فعاليت ها و افتخارات آموزش و توسعه مناطق نفتخيز جنوب است. (مسلم عباسي، سايت پتروميوزيم، ، آبان ماه 1395).

تاسیس دانشکده فنی آبادان

فعاليت‌هاي آموزشي در سطوح عالي در صنعت نفت ايران به صورت رسمي در سال 1318 خورشیدی (1939ميلادي) با تأسيس آموزشگاه فني آبادان شروع شد. با توسعه اين آموزشگاه، نام آن به دانشکده فني آبادان، و سپس به دانشکده نفت آبادان(Abadan Institute of Technology)  تغيير يافت.

با توجه به گسترش فعاليت‌هاي آموزشي دانشكده نفت آبادان و نياز كشور به تربِيت نيروهاي متخصص در صنايع نفت و گاز، اين دانشکده در سال 1368 خورشیدی به دانشگاه صنعت نفت ارتقاء يافت.

دانشكده فني آبادان

دانشكده فني (دانشگاه آبادان)
(دهه 1320 خورشيدي)


برنامه‌هاي آموزشي در آموزشگاه فني آبادان با کار توام بود و دانشجويان که به عنوان کارمند استخدام مي‌شدند، دو پنجم وقت خود را در آموزشگاه و سه پنجم آن را در پالايشگاه آبادان صرف کارآموزي مي‌كردند.

بدين ترتيب پس از يک سال آموزش مقدماتي تمام‌وقت و چهار سال آموزش توام با کار، با درجه كارشناس فني در رشته‌هاي شيمي نفت، مهندسي پالايش، مهندسي مکانيک و مهندسي برق فارغ التحصيل و  مسئوليت‌هاي مختلف را، عموماً در پالايشگاه آبادان عهده‌دار مي‌شدند.

در سال 1335خورشیدی با تغيير سيستم‌ آموزشي در صنعت نفت کشور كه متأثر از زمان و شرايط موجود بود، نام آموزشگاه به دانشکده فني آبادان تغيير كرد. برنامه‌هاي آموزشي بر رشته مهندسي عمومي متمركز شد و دانشجويان از سال چهارم دبيرستان و از طريق امتحان ورودي و مصاحبه پذيرفته شدند. سال 1340 خورشیدی (1961ميلادي) آخرين سال پذيرش دانشجو در اين دوره بود که دانشجويان به مرور تا سال 1345 فارغ التحصيل شدند.

در سال1341 نام دانشکده فني آبادان مجدداً با تغيير برنامه‌هاي آموزشي، به دانشکده نفت آبادان تغيير يافت. برنامه جديد تحصيلي نيز در رشته مهندسي نفت در گرايش‌هاي پالايش، اکتشاف و معدن، همچنين رشته بازرگاني و علوم اداري در گرايش‌هاي مديريت و حسابداري تدوين شد.

آگهي پذيرش هنرجو

آگهي پذير هنرجو براي هنرستان شركت ملي نفت در اهواز (سال 1350)


در اين دوره نيز برنامه‌هاي آموزشي، تحصيل توام با کارآموزي را شامل مي­شد، يعني سه سال آموزش تمام وقت و يک سال كارآموزي در واحدهاي مختلف صنعت نفت. دانشجويان در پايان تحصيل با درجه كارشناسي فارغ التحصيل و عموماً در صنعت نفت استخدام مي‌شدند. از سال 1345 تا 1359 خورشیدی بنا به نياز صنعت نفت، برخي از رشته‌ها راه‌ اندازي و يا از گردونه برنامه‌هاي آموزشي خارج شدند.

با شروع جنگ تحميلي، چون امکان استقرار دانشکده در آبادان ممکن نبود، ابتدا در سال1360 دانشكده به گچساران منتقل شد. به دنبال بازگشائي دانشگاه‌ها در آذر ماه 1361 فعاليت‌هاي آموزشي دانشكده پس از يکسال فعاليت در گچساران، در سال1362 به مکان فعلي دانشکده نفت اهواز انتقال يافت.

پس از پايان شرايط جنگي در کشور در سال 1368، کليه مؤسسات آموزشي وزارت نفت با صدور مجوز تأسيس دانشگاه صنعت نفت از طرف وزارت فرهنگ و آموزش عالي، تحت پوشش اين دانشگاه قرار گرفتند. براي وزارت نفت نيز اين فرصت فراهم شد تا در راستاي تحقق اهداف مورد نظر صنعت و بر اساس مقررات شوراي عالي انقلاب فرهنگي و مجوز شوراي گسترش وزارت فرهنگ و آموزش عالي، ضمن پوشش دادن واحدهاي آموزشي موجود در صنعت نفت، به تاسيس ديگر مراکز علمي، آموزشي و پژوهشي در سطوح مختلف اقدام نمايد.

از آن جمله مي‌توان به تأسيس دانشکده مهندسي شيمي و پتروشيمي شهيد تندگويان آبادان در بهمن ماه سال1370 خورشيدي در محل قبلي دانشکده نفت آبادان و مرکز تحقيقات دانشگاه صنعت نفت در سال 1371 در محل دانشکده نفت اهواز اشاره كرد.

در حال حاضر دانشگاه صنعت نفت داراي سه دانشکده، يك مجتمع آموزشي و دو مرکز تحقيقات است. اين مراكز علمي عبارتند از:

1- دانشكده نفت اهواز
2- دانشكده نفت آبادان
3-  دانشکده نفت تهران
4- مجتمع آموزشي علوم دريايي محمودآباد
5- مرکز تحقیقات نفت اهواز
6- مركز تحقيقات نفت آبادان
7- مركز تحقيقات نفت تهران
8-  مرکز تحقیقات صنایع فراساحل نفت و گاز محمود آباد.

ادامه دارد...


منابع:

1- کتاب صنایع نفت ایران (Persian Oil Industries)T انتشارات شرکت نفت انگلیس و ایران سال 1927 میلادی.
2- سايت پتروميوزيم (موزه ها و مركز اسناد صنعت نفت ايران)
3- قرشيد خداداديان، زندگی نو، شماره 71، سال 88
4- فصلنامه آموزش و توسعه منابع انسانی، سال سوم، شماره 8، بهار 1395 ص 97-122)
5-  نشریه مشعل، شماره  84۱

6- حکایت سیمرغ و نفت، تاریخ یکصدسالگی بهداشت و درمان صنعت نفت، دکترسرداری پور و یزدانی نژاد.
فصلنامه آموزش و توسعه منابع انسانی شرکت ملی نفت، سال سوم، شماره 8، بهار 1395 ص 97-122.
ماهنامه پیام دریا -29 خرداد 86.
* تصاویر از آرشیو شخصی.