آخرین گام ها/ بخش اول

شنبه هشتم دي ماه 1397آخرین گام ها/ بخش اول

زمستان 1329 و گرماي ملي شدن!


سید هاشم هوشی سادات

زمستان 1329 اگر چه یکی از سردترین زمستان های تاریخ معاصر بود، اما با ملی شدن نفت، گرمای خاصي به ایرانیان بخشید. به یاد آن روزها، از امروز خلاصه ای از رویدادهای آن مقطع حساس در تاريخ كشورمان را که در نهایت به 29 اسفند 1329 و ملی شدن نفت منتهی شد، مرور مي كنيم.


* در 19 آذر 1329، مجلس شورای ملی در پی ارائه گزارش کمیسیون نفت توسط حسین مکی، به اتفاق آراء با لایحه قرارداد الحاقی" گس - گلشاییان " مخالفت كرد و برای اولین بار و به طور رسمی، جبهه ملی، مسئله ملی شدن نفت را مطرح کرد.

* در 28 آذر 1329 روزنامه نگاران برجسته مانند دکتر فاطمی، عبدالرحمان فرامرزی و خلیل ملکی با نگارش مقالاتی در روزنامه های باختر امروز و... مردم را به اهمیت تحولات جدید آگاه ساختند.

* در هفته اول دی ماه، تظاهرات گسترده ای در میدان بهارستان برگزار شد و آیت الله کاشانی، در پیامی از طرح ملی کردن نفت حمایت کرد. دکتر مصدق که در بستر بیماری بود، با ارسال پیامی که توسط حسین مکی قرائت شد، ملی کردن صنعت نفت را تنها راه استیفای حقوق ایران دانست.

* دکتر شایگان از نمایندگان برجسته مجلس و جبهه ملی نیز در تایید نظرات دکتر مصدق، شرکت نفت و انگلستان را عامل فساد و تباهی در شئون اجتماعی دانست و از نمایندگان خواست که مردانگی کنند و ملت ایران را از قید و بند استعمار نفت رهایی بخشند.

ملي شدن نفت

* شعار" همه چیز برای ملی شدن نفت" شعار محوری مردم در میتینگ های دی ماه 1329 به بعد بود.

* چند تن از مراجع تقلید و آیات عظام قم به پیشگامی آیت الله سید محمد تقی خوانساری، فتوای شرعی به ضرورت ملی شدن صنعت نفت را در سراسر کشور صادر کردند.

* فشار دولت سپهبد رزم آرا به جبهه ملی افزایش یافت، چند روزنامه مانند "باختر امروز" توقیف شدند و دکتر فاطمی و چند تن دیگر از روزنامه نگاران ملی به زندان افتادند.

* به توصیه دکتر مصدق نمایندگان جبهه ملی به حمایت از روزنامه های ملی و فروش آنها در خیابان ها و میادین متعهد شدند.

* حسین مکی مخبر کمیسیون نفت در نطق خود در مجلس از دولت رزم آرا خواست در ارتباط با مسئله نفت شفاف­تر عمل کند و به خواست نمایندگان مردم تمکین نماید.

* سپهبد رزم آرا بدون توجه به تحولات، برای جلوگیری از تصویب طرح ملی شدن  و ادامه مذاکرات برای کنار آمدن با شرکت نفت، و با وجود مخالفت کمیسیون نفت مجلس، اعلام کرد که لایحه قرارداد الحاقی را از مجلس پس می گیرد.

* اقدام غلامحسین فروهر وزیر دارایی دولت رزم آرا در پس گرفتن لایحه الحاقی، مورد اعتراض اکثریت نمایندگان قرار گرفت و کشاورز صدر و دکتر عبدالله معظمی دولت را استیضاح کردند.

* مجلس شورای ملی با تصویب ماده واحده ای در چهاردهم دي ماه، بیانات فروهر را مردود دانست و وی نیز مجبور به استعفا شد.

* مجلس در 27 دي ماه به طرحی رای داد مبني بر اين كه کمیسیون نفت در مدت دو ماه باید گزارشی مبنی بر تعیین وظیفه دولت تهیه نموده و برای تصویب به پارلمان بدهد. بدین ترتیب نمایندگان وظیفه استیفای حقوق ایران را از شرکت نفت انگلیس، از دولت رزم آرا، به علت کار شکنی هایش گرفتند.