شاهدان ماجرای کشف نفت در مسجد سليمان

يکشنبه هفدهم شهریور ماه 1398شاهدان ماجرای کشف نفت در مسجد سليمان

 

*علی الله­ جانی
*کارشناس اسناد در مديريت موزه هاو مرکز اسناد صنعت نفت

 

 

در بررسی پرونده­ های پرسنلی پالایشگاه آبادان در مركز اسناد وزارت نفت ، پرونده شخصی به نام « سلیمان آدونیاس »توجه همگان را به خود جلب مي كند . با بررسی دقیق تر پرونده آقای آدونیاس، مشخص شد،  وي از کارمندان اولیه و با سابقه شرکت نفت انگلیس و ایران است که با « دکتر یانگ »،« سر آرنولد ویلسون » و « جرج رینولدز » معاصر بوده است. او یک نامه دو صفحه ­ای برای اولیاء شرکت نفت نگاشته و ضمن گلایه و طرح شکایت مبنی بر مطالبات مالی معوق خود از شرکت، شمه ­ای از سوابق به قول خودش  « درخشان » را جهت اطلاع و یادآوری مقامات شرکت در نامه منعکس کرده است. بر اساس متن نامه و دیگر محتویات پرونده، سلیمان آدونیاس در سال 1260 خورشیدی در شهر اصفهان به دنیا آمد و در « جامعه کلیسای میسیونری » آن شهر به تحصیل پرداخت. سال­ ها بعد به خوزستان مهاجرت کرده و در شرکت کشتیرانی « برادران لینچ » در شوشتر مشغول به کار می­ شود. در سال 1904 میلادی به استخدام شرکت دارسی در می آید و به طور مستقیم زیر نظر زمین شناس شرکت- رینولدز-  فعالیت کرده و تا سال 1913 در شوشتر اقامت می­ کند. وی در مورد شرایط اقامتش در شوشتر این­گونه می­ نویسد: « من تنها مسیحی بودم که با زن و یک فرزند در آن شهر زندگی می­ کردم. مردم شوشتر و خان­ های آنها هر روز با اسلحه و گلوله به جان یکدیگر می­ افتادند. در چنین شرایط وحشتناکی بود که من برای رینولدز و شرکت کار می کردم». او اضافه
می­ کند: « هنگامی که چاه شماره یک در تاریخ 27 ماه می 1908 به نفت رسید، من آن کسی بودم که این خبر را از طریق تلگراف به اطلاع رینولدز و برادشاه و لندن رساندم». سپس متن تلگراف را عینا می­ آورد: « در ساعت 4 صبح، در عمق 1200 پایی و با ارتفاع 75 پا از سطح زمین، نفت فوران کرد». او در ادامه می­ افزاید که تا قبل از افتتاح شعبه بانک شاهی در اهواز، او ماهانه با مبلغ 400 هزار ریال که شرکت در اختیار وی
می­ گذارده، امور مالی شرکت را مدیریت می­ کرده است و این درحالی است که آقایان دکتر یانگ و  سر آرنولد ویلسون شاهد همه آن کوشش­ ها و خدماتی که وی در آن شرایط سخت به شرکت خدمت می­ کرده، بوده­ اند. او در ادامه نامه ضمن درخواست برای پرداخت سه ماه و 10 روز از حقوق ضایع شده ­اش توسط شرکت، دو مرتبه تاکید می­ کند که در تمام این سا­ل­ ها صادقانه و وفادارانه برای شرکت کار کرده است.

لازم به توضیح است که متن نامه پر از اغلاط دستوری و نگارشی است و جالب اینجاست که در برگه ارزیابی توانایی­ های حرف ه­­ای آدونیاس، میزان تسلط او بر زبان انگلیسی
« بد » توصیف شده است.

DSC_0004

درخواست پيشينه سليمان آدونياس

 

نخستين پزشک شرکت نفت انگلیس و ایران
 موریس ( موشه ) یودالویتز یانگ ،در 17 جولای سال 1880 میلادی در خانواده ­ای یهودی در اوکراین به دنیا آمد. موریس در سال 1900 ميلادي ، وارد دانشکده پزشکی دانشگاه گلاسکو شد و در سال 1906 ميلادي ، از آن دانشگاه فارغ التحصیل شد. او مدت کوتاهی در سال 1903، برای سندیکای راه­ آهن ایران در لرستان و بختیاری کار کرد اما مجبور شد برای ادامه تحصیل به اسکاتلند باز گردد. وی پس از اتمام تحصیلات، به استخدام شرکت دارسی درآمد و به عنوان اولین پزشک شرکت نفت انگلیس و ایران مشهورشد. او ماموریت داشت که کارکنان، کارگران و مهندسان شرکت را درمان کند و به مردم عادی محلی نیز خدمات پزشکی ارایه کند. او به سرعت اعتماد مردم محلی و خان­ های بختیاری را به دست آورد به طوری که در سال 1911 از او به عنوان بخشی مهم و تاثیرگذار از دیپلماسی شرکت در ایران نام می­ بردند. دکتر یانگ ،بنیان گذار دپارتمان پزشکی و طب کار شرکت نفت انگلیس و ایران است و در دوره خدمت خود در شرکت موفق شد بیمارستان مسجد سلیمان و چندین کلینیک کوچک را در منطقه تاسیس کند. یانگ تا سال 1931 در خدمت شرکت بود و پس از بازنشستگی به گروه تحقیقاتی « الکساندر فلمینگ » در بیمارستان « سنت مری » لندن پیوست. او همچنین در طول جنگ دوم جهانی در بخش اورژانس سرویس بهداشت عمومی در غرب لندن کار می­ کرد.
دکتر یانگ در سال 1949 از تمام خدماتش دست کشید و در سال 1950 میلادی درگذشت.

( لازم به توضیح است که بخش اسناد دانشگاه گلاسکو در پیدا کردن بیوگرافی مستندی از دکتر یانگ با نگارنده کمال همکاری را داشته است که بدین وسیله از همیاری آن­ها سپاسگزاری می­ شود ).

432565031 (1)

از سمت چپ: دكتر موريس یودالویتز یانگ ، منوچهر تيمورتاش ، تاتيانا ماركاريان ، همسر دوم عبدالحسين خان تيمورتاش ، سرجان كدمن رئيس شركت نفت انگليس و ايران

 

حفاظت از کنسولگری بریتانیا در اهواز
 سر آرنولد تالبوت ویلسون ،در سال 1884 ميلادي در بریتانیا متولد شد. در سال 1903 وارد خدمات نظامی در هندوستان شد و یک سال بعد با درجه ستوانی، فرمانده یگان نیزه دار بنگالی را برعهده گرفت و رهسپار ایران شد . ماموریت او در ایران، حفاظت از کنسولگری بریتانیا در اهواز و پاسداری از تاسیسات شرکت دارسی در خوزستان بود. ویلسون از سال 1909 تا 1911 ميلادي، کنسول بریتانیا در خرمشهر و اهواز بود و در
سال­ های 1921 تا 1924 ميلادي ، ریاست کل امور اداری شرکت نفت انگلیس و ایران را بر عهده داشت. او در سال 1924 به دفتر مرکزی شرکت در لندن منتقل شد و با شروع جنگ دوم جهانی، داوطلبانه به جبهه رفت و در 31 مه 1940 در فرانسه کشته شد.

 

mw189275

سر آرنولد تالبوت ويلسون

 

زمين شناسي كه جهاني شد  

جرج برنارد رینولدز ،در سال  1853 ميلادي  در ساسکس بریتانیا متولد شد. او در دانشکده مهندسی سلطنتی هند تحصیل کرد و پس از فراغت از تحصیل، مدتی برای شرکت نفتی رویال داچ در سوماترا کار کرد. پس از کسب امتیاز حفاری در ایران توسط دارسی، او به خدمت دارسی درآمد و به همراه تعدادی زمین شناس و مهندس حفاری از آمریکا، کانادا و لهستان به ایران آمد و در منطقه چیاسرخ و سپس مسجد سلیمان به حفاری و اکتشاف پرداخت. او روابط خوبی با خوانین بختیاری مستقر در شوشتر برقرار کرد و موفق شد با آن­ها یک قرارداد همکاری امضاء کند. این قرارداد متضمن فعالیت اکتشافی در زمین­ های بختیاری­ ها می­ شد. سرانجام بر اثر کوشش­ های وی و تیم حفاری، در تاریخ 26 مه 1908 ميلادي ، اولین چاه نفتی خاورمیانه در مسجد سلیمان فوران کرد. او در سال 1911 به ونزوئلا رفت و به خدمت شرکت رویال داچ شل درآمد و موفق به کشف نفت در آن کشور شد و درنهایت در سال 1925 در همان جا فوت کرد.

رينولدز

جرج برنارد رينولدز

 

DSC_0001(1)DSC_0002DSC_0005DSC_0006

نمونه نامه هاي سليمان آدونياس