مروري بر تاریخچه کارخانه مولد برق تمبی در مسجدسلیمان

یونس صادقی
واحد پژوهش و تاریخ شفاهی مديريت موزه ها و مرکز اسناد صنعت نفت

در اواسط جنگ جهانی اول یعنی در سال 1917 میلادی فکر احداث کارخانه بزرگ و مناسب برای مسجد سلیمان به وجود آمد. به همین منظور کنار رودخانه تمبی بدین کار اختصاص داده شد،  زیرا درآن زمان هنوز توربین­ های گازی اختراع نشده بود و مجبور بودند از توربین های بخار برای تولید برق استفاده كنند که مستلزم مصرف آب فراوان است.

کارخانه مولد برق تمبی از دو قسمت قدیمی و جدید تشکیل شده است که شرح هرکدام در ادامه می آید. شایان ذکر است اطلاعات ارائه شده در این دو بخش مستخرج از روزنامه  اخبار هفته مسجد سلیمان در سال های 1338 و 1339 وآمار و ارقام ارائه شده مربوط به این مقطع زمانی است.

الف) بخش قدیم

قسمت قدیمی کارخانه دارای نه هزار کیلو وات ظرفیت است وبه شرح زیر احداث شده :

اولین قسمت ماشین آلات این دستگاه که عبارت از دو توربین بخار هریک به ظرفیت 1500 کیلووات و ساخت کارخانه Brown Boveri سوئیس است از سال 1920 میلادی سفارش داده شده و در سال 1922 نصب شده است . بعداً دو توربین بخار دیگر که هریک به ظرفیت 3000 کیلو وات است در سال های 1925 و 1929 میلادی به کارخانه English Electric سفارش داده شده و به ترتیب در سال های 1927 و 1930ميلادي نصب و به ظرفیت کارخانه اول افزوده شد.مقدار آبی که برای کارخانه برق و تلمبه خانه نفت که در مجاورت ان ساخته شده از رودخانه تمبی مصرف می شود تقریباً معادل هشتصد هزار گالن در ساعت است.

ب) بخش جدید

قسمت جدید کارخانه که در ساختمان مدرن و مجهز قرار دارد از سال 1948 که به فکر توسعه کارخانه قدیمی افتادند ایجاد شد. یعنی درآن سال سفارش دو توربین گازی هریک به ظرفیت 4000 کیلووات به کارخانه Brown Boveri سوئیس داده شد و این دو توربین در سال های 1955 و 1956 ميلادي نصب شد. از ظرفیت برق این کارخانه برای گردانیدن کارخانه ها و غیره و همچنین به مصرف تامین برق در روشنایی منازل کارکنان استفاده
می­ شد. علاوه بر موارد مطرح شده یکسری آمار و ارقام درباره این کارخانه وجود دارد که به لحاظ بررسی سیرتاریخی این کارخانه اهمیت می­ یابد از جمله اینکه:

در سال 1959کارخانه برق تمبی جمعاً در حدود66هزار کیلووات ساعت برق تولید كرده است که از این مقدار 63500 کیلو وات ساعت آن به مصرف کارهای صنعتی در روشنایی ناحیه مسجدسلیمان رسیده و مابقی برای مصرف خود کارخانه و محوطه اطراف آن و همچنین برای مصرف تلمبه خانه نفت که در نزدیک آن قرار دارد رسیده است.
حداکثر مصرف مسجدسلیمان در دسامبر 1959 به مقدار(10050) کیلووات رسیده بود و این مقدار از تاریخ تاسیس کارخانه تمبی بالاترین رقم مصرف بوده است. در ماه های زمستان مقدار متوسط مصرف برق مسجدسلیمان بین 7500 تا 8000 کیلووات بوده است.
برای گردانیدن توربین های گازی در سال 1959 مقدار 26500 تن گاز مصرف شده است و به همین منظور مقدار 220000 تن بخار برای گردانیدن توربین­های بخاری مصرف شده بود.
علاوه بر توربین های بخاری که برای تولید برق به کار می­ روند چهار دستگاه توربین دیگر نیز در تلمبه خانه نفت در مجاورت کارخانه برق برای ارسال نفت به آبادان و اهواز موجود است که برای گردانیدن آنها نیز از قوه محرکه استفاده شده بود. در سال 1959 میلادی تلمبه ­هاي مذکور مقداری متجاوز از 21میلیون بشکه نفت را به نقاط فوق الذکر ارسال داشته و برای گردانیدن آنها 67110 تن بخار به کار برده شده بود.
بخار لازم برای گردانیدن توربین­ های مولد برق و توربین­ های مولد تلمبه ها توسط 5دستگاه دیگ بخار به ظرفیت 145000 پوند در ساعت تهیه می شد. دیگ های مذکور در سال 1959جمعاً بالغ بر 300000تن بخار تهیه كرده اند . برای تهیه این مقدار بخار 1200تن مواد نفتی برای تولید حرارت در دیگ های بخار مذکور مصرف شده است.

لازم به يادآوري است ، كارخانه مولد برق تمبي در مسجد سليمان از جمله طرح هاي مديريت موزه ها و مركز اسناد صنعت نفت است كه قرار است به يكي از موزه هاي صنعت نفت در شهر مسجد سليمان تبديل شود .

لينك هاي مرتبط :
content/2/گزارش-تصویری/4393/از-توليد-برق-تا-موزه-صنعت-نفت

content/4/محتوای-ثابت/950/شناسنامه-پروژه-هاي-موزه-در-مسجد-سليمان