سابقه بیماری های عفونی در مناطق نفتخیز

سکینه کاشانی

ابتلا به بیماری­های عفونی در طول سال­ها از مشکلات و چالش­ های اساسی در حوزه بهداشت و درمان بوده است. در مناطق نفت­خیز جنوب به­ واسطه وجود شرکت نفت ایران و انگلیس آماری از تعداد این مبتلایان در گزارش ­های ماهیانه و سالیانه این شرکت موجود است . همچنین گزارش­ های بهداشت عمومی مربوط به ماه می  1924/ 1303­شمسي از ابتلای 20 مورد به طاعون در آبادان، یک مورد در قرنطینه بوشهر و 111 مورد در خرمشهر خبر
می­ دهد.[1] در همین سال در تلگرافی از مسجدسلیمان نیز خبر از بروز طاعون در این شهر داده شده است.[2]

در گزارش­ های شرکت نفت ایران و انگلیس به وزارت دارایی در کنار شرح فعالیت­ های تأسیساتی و فنی، آماری از مبتلایان به بیماری­ های عفونی اعم از کارکنان شرکت و یا دیگر ساکنین به تفکیک شهرهای نفت­خیز آورده شده است. در این گزارش­ها همچنین آماری از تعداد مایه­ کوبی برای جلوگیری از آبله و اقدامات بهداشتی برای پیشگیری از تب نوبه (مالاریا) و طاعون ذکر شده است. لایه ­روبی ماهانه نهرهای مسجدسلیمان و استفاده از داروهای ویژه برای جلوگیری از نوبه در این شهر از دیگر موارد موردتوجه است.

از جمله بیماری­های شایع مورد اشاره در این گزارش ­ها: مطبقه (حصبه)، پاراتیفوئید (تب شبه­حصبه)، تیفوس، باد سرخ، ورم غده بناگوش، سرخک، سیاه­سرفه، آبله، آبله مرغان، جزام، دیفتری، دیسانتری آمیبی، دیسانتری باسیلی، سل ریوی و محرقه است.[3] بیشترین تعداد مبتلایان در این گزارش­ها مربوط به شهر آبادان است که اقدامات شرکت نفت ایران و انگلیس را به­ همراه داشت.

برای جلوگیری از گسترش آبله، واکسیناسیون گسترده‌ای توسط تیم پزشکی کمپانی صورت گرفت و به پیشنهاد کمپانی مقامات نظامی نیز به کار گرفته شدند تا جوخه­ هایی را به روستاهای اطراف بفرستند و افراد را واکسینه کنند. در آبادان بیماری تیفوس نیز شایع شده بود که در سال 1943 بر بیش از هزار کارمند کمپانی تاثیر گذاشت. پرونده این بیماران به بیمارستانی ارائه می‌شد که در محوطه خود چادر زده بود تا پس از پر شدن بخش بیماران را در آن چادرها نگه دارد.[4] با­توجه به این شرایط و لزوم ادامه فعالیت ­های صنعتی، مبارزه با بیماری­های عفونی از جمله اقداماتی بود که در دستور کار شرکت نفت ایران و انگلیس قرار گرفت.

منابع :

[1] Public Health Reports (1896-1970), Vol 39, No 32.

[2] سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران: سند شماره 4710/290.

[3] سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران: سند شماره 4291/240.

[4] Bamberg, G.H (1982). The history of the British petroleum company, vol 2, London, Cambridge university press, p 248.