مفاخر نفت؛ به روايت مركز اسناد صنعت نفت

دکتر محمدعلی موحد

محمدعلی موحد حقوقدان، نويسنده و پژوهشگر، از چهره هاي شاخص صنعت نفت است كه كتاب "خواب آشفته نفت" از وي يكي از معتبرترين آثار به نگارش درآمده در زمينه تاريخ و حوادث مربوط به صنعت نفت در كشور ما به شمار مي آيد. سومين بخش از معرفي مفاخر نفت را به اين پيشكسوت قديمي شركت ملي نفت ايران اختصاص داده ايم.

محمدعلی موحد مورخ و پژوهشگر نامی در سال 1302 در شهر تبریز دیده به جهان گشود. او در تبریز و تهران دوران ابتدایی و متوسطه را گذراند و در سال 1319 موفق به اخذ دیپلم ادبی شد. موحد در سال 1329 به شرکت ملی آبادان رفت و پس از خلع ید از انگلستان در سال 1332 سردبیری روزنامه شرکت نفت را عهده دار شد و در همین سال به تهران انتقال یافت.

دکتر موحد تحصیلات خود را در دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران ادامه داد و در سال 1338 موفق به اخذ مدرک دکتراي حقوق خصوصی از این دانشگاه شد. وی سپس برای ادامه تحصیل و مطالعه زیر نظر پروفسور "جنینگز " به کمبریج عزیمت واز دانش پروفسور "شوارتزبرگ" در لندن بهره فراوان برد.

او در دوران تحصیل در انگلستان با ایرانشناسانی چون آربری، مینورسکی و لاکهارت همنشینی علمی داشت و تحقیقات خود را بر نسخه های خطی موجود در موزه بریتانیا ادامه داد. او همچنين نسخه "سلوک الملوک" تالیف فضل اله روزبهان خنجی متخلص به امین را تصحیح نمود.

موحد پس از بازگشت به ایران علاوه بر فعالیت به عنوان وکیل پایه یک دادگستری از آغاز تاسیس شرکت ملی نفت ایران در کادر حقوقی شرکت نفت وارد و تا بالاترین درجات تحت عناوین مشاورعالی، رئیس هیئت مدیره، مشاور ارشد و عضو اصلی هیئت مدیره، انجام وظیفه کرد. وي در ابتدای تاسیس اوپک به مدت 6 ماه معاونت اجرائی این سازمان را در ژنو عهده دار بود.

دکتر موحد تالیفات و ترجمه های بسیاری را به دنیای ادب و معرفت تقدیم کرد که بزرگترین آن چاپ انتقادی مقالات شمس تبریزی است. او کتاب "خواب آشفته نفت" را که در برگیرنده تاریخ معاصر ایران در دوره دکتر محمد مصدق و ماجرای ملي شدن نفت می باشد، به بازار نشر ایران عرضه کرده که تا کنون سه مجلد از آن منتشر شده و جایزه کتاب سال جمهوری اسلامی در حوزه تاریخ را به خود اختصاص داده است.

اظهار نظرهاي شخصيت هاي برجسته در مورد دكتر محمد علي موحد:

محقق داماد در مورد دكتر محمد علي موحد مي گويد: "...علامه یا دانشمند امروز زیبنده کیست؟ اینک سوال این است که در دادن این لقب صرفه جویی کنیم و با دست باز بذل و بخشش نکنیم ... عالم بزرگوار مورد سخن امروز ما جناب آقای دکتر محمدعلی موحد یکی از باقی ماندگان شیوه تحصیلی سابق است که همای اوج سعادت به دام او افتاده و فرصت عمر را غنیمت شمرده و بدون اغراق و مبالغه موفق شده که به جامعیت کاملی در علوم اسلامی دست یابد."

علی دهباشی سردبیر مجله بخارا در جلسه نقد کتاب "خواب آشفته نفت": بدون تردید مجموعه چهار جلدی "خواب آشفته نفت" تاریخ نگاری این دوره را دچار تحول عظیمی کرده است.

کاوه بیات تاریخ نگار و پژوهشگر در جلسه نقد کتاب "خواب آشفته نفت": در یک دوره از تاریخ معاصر ایران، بحث نفت بنا به مجموعه ای از دلائل که طبیعتا در این فرصت کوتاه مجال پرداختن به آن نیست، مهم ترین موضوع مملکتی مابود اما متاسفانه در اثر بی توجهی ما به خواب آشفته تبدیل شد.

موحد نيز در اين جلسه يادآور مي شود: ".. شعارزدگی و ظاهرسازی ما را گرفتار کرده است، با دهان پر باد حرف زدن، شعار دادن، لجن پراکنی و به یکدیگر پریدن باید تمام شود ...."

برخی از آثار برجسته دکتر محمدعلی موحد:

شرح فصوص الحکم ابن عربی
سفرنامه ابن بطوطه  انتشارات علمی فرهنگی 1361
خزران از آثار آرتور کستلر انتشارات علمی فرهنگی 1361
 تصحیح سلوک الملوک از فضل اله روزبهانی انتشارات خوارزمی 1362
مقالات شمس تبریزی ( تصحیح و تعلیق ) تهران – انتشارات خوارزمی ( برنده جایزه کتاب سال 1369)
گفته ها و ناگفته ها، تحلیلی از گزارش عملیات پنهانی سیا در کودتای 28 مرداد 1332
تعلیقی بر کتاب "خواب آشفته نفت" (تالیف) تهران نشر کارنامه برگزیده کتای سال 1379
مالیات سرانه و تاثیر آن در گرایش به اسلام از دانیل دنت (ترجمه) تهران – انتشارات خوارزمی

و ده ها تالیف و ترجمه ارزشمند دیگر

محمدحسن تدريسي

مركز اسناد صنعت نفت

منابع :

دکتر محمدعلی موحد، منتخب فرهنگستان زبان و ادب فارسی
معرفی دکتر محمدعلی موحد در وبگاه آفتاب
گفتگو با دکتر محمدعلی موحد.