موزه كارآموزان آبادان

شنبه چهاردهم مهر ماه 1397

تابلو موزه كارآموزان آبادان

"موزه كارآموزان آبادان" دومين موزه از طرح موزه هاي صنعت نفت، در محل آموزشگاه حرفه ای آبادان، گشايش يافته است. آموزشگاه حرفه اي آبادان در سال 1312 خورشيدي (1933 ميلادي) تاسيس شده و ساختمان اين آموزشگاه پس از مرمت و بازسازي و بازيابي اسناد مربوط به آن، در معرض بازديد عموم قرار گرفته است. تاريخچه و مشخصات اين موزه ذيلا از نظرتان مي گذرد:


با فوران نفت سياه در سحرگاه 5 خرداد 1287 در منطقه نفتون مسجد سليمان، سرنوشت ایران، خاورميانه و جهان دستخوش دگرگونی های بسياري شد به طوري كه ریشه بسياری از وقایع قرن بيستم را باید متاثر از اهميت طلای سياه دید. با توجه به اقتصادی بودن چاه های نفت حفر شده در ایران و در نتيجه گسترش انفجاری صنعت نفت در دوره آغازین، نياز روز افزون شركت نفت پارس و انگلستان (ایران – انگلستان) به كارگر ماهر موجب شد، آموزش از ابتدا در این صنعت خطير و خطرناک به كليد واژه ای اساسی و حياتی بدل شود.

سردر آرتيزن اسكول

از طرفی حضور مهندس، تكنسين و كارگر افزارمند ماهر بومی در آینده می توانست منافع بلند مدت شركت را در ایران به خطر بياندازد. در نتيجه در ابتدا به آموزش كارگران افزارمند به صورت پایه اكتفا شد كه حاصل این فرآیند راه اندازی اولين مركز آموزش بعد از استخدام در سال های پایانی سده سيزده خورشيدی در مسجد سليمان بود كه در آن مهارت های پایه افزارمندی به خصوص مهارت های فلزكاری، برق، تراشكاری و ریخته گری آموزش داده می شد.

عكس قديمي از موزه كارآموزان

با انتقال طلای سياه به آبادان و راه اندازی پالایشگاه و به دنبال آن ضرورت ایجاد مجموعه آموزشی در این منطقه، مركز آموزش اوليه كارآموزان در كنار دروازه شماره 13احداث شد كه امروزه ساختمان آن براي تعميرات تهویه مورد استفاده قرار مي گيرد. با گسترش روز افزون فعاليت صنعت نفت و به دنبال آن پالایشگاه آبادان و نياز روزافزون به نيروی كار ماهر، مشكلاتی از سوی كارگران غير ایرانی از جمله كارگران هندی پالایشگاه به وجود آمد.

آموزشگاه موزه كارآموزان

از سوی دیگر در خواست كارگران و افزارمندان ایرانی برای ایجاد همسانی شغلی و طبقاتی با افزارمندان ماهر و سركارگرهاي غير ایرانی، موجب شد تا مقوله آموزش ایرانيان دوباره مورد بحث و بررسی قرار گيرد. تا در نهایت با فشار ایجاد شده در اعتصابات كارگری در سال 1308و سپس لغو قرارداد دارسی از سوی پهلوی اول، بندی در قرار داد 1933گنجانده شد كه بر طبق مفاد آن شركت نفت انگليس و ایران به آموزش ماقبل استخدام و تربيت نيروی ماهر كارگری، مهندسی و كارمندی ایرانی موظف شد، در دوره های بعدی با توجه به نياز پالایشگاه و توسعه آن، چهار رشته اصلی برق، مكانيك، ابزار دقيق و فرایند پالایش به رشته های اصلی آموزشی تبدیل شدند.

آموزش در موزه كارآموزان

دوره كارآموزی در ابتدا پنج ساله و سپس با تغيير سيستم آموزشی چهار ساله شد. از این سال ها به ترتيب در دوره اول سه و در دوره دوم دو سال در آموزشگاه و باقی دوره در پالایشگاه و بعدها در عمليات غير صنعتی گذرانده می شد.
از ابتـدای دهـه چهـل شمسـی كارگاه هـا بـه عنـوان فضـای كارگاهـی هنرسـتان فنـی نيـز مورد اسـتفاده قـرار مـي گرفتنـد و كلاس های دبيرسـتان بازرگانی نيـز در محل كلاس های مجتمع آموزشـی معـروف به هاسـتل برگزار مي شـد.

هنرجويان در موزه كارآموزان

ساختمان كارگاه كارآموزان با مجموعه كلاس های آموزشی آن، سالها فضای اصلی آموزشی صنعت نفت در آبادان بود. در سال 1356باتوجه به هزینه بالاي اداره كارآموزان، فرسودگی ساختمان ها و دستگاه، پيشرفت تكنولوژی صنعت نفت و همچنين افزایش قشر تحصيل كرده و جویای كار، به دستور مسوولان وقت شركت ملی نفت، ادامه فعاليت آموزشي در كارآموزان به صلاح نبود و جذب كارآموز ممنوع شد.

با پيروزی انقلاب، مقرر شد جذب كارآموزان به همان روال گذشته از مهر ماه 1359آغاز شود اما با شروع جنگ این طرح نيز به حالت تعليق در آمد. پس از پایان جنگ و شروع بازسازی شهر، آموزشگاه به عنوان یكی از نمادهای شهر آبادان مورد توجه قرار گرفت و دوباره كار خود را آغاز نمود اما پس از قطع زنجيره آموزش مبتنی بر آموزش قبل از استخدام، كمتر از ده دوره، كارآموز جذب كرد و در نهایت در سال 1392 به عنوان بخشی از طرح موزه های صنعت نفت در دستور كار قرار گرفت. اتاق هاي پنجگانه، محوطه و كارگاه هاي بخش هاي تشكيل دهنده این موزه را تشكيل مي دهند.

اتاق های پنجگانه:

آرشيو موزه كارآموزان

این بخش از موزه، شامل پنج اتاق است كه سابقا به واحد اداري آموزشگاه حرفه ای اختصاص داشت و در حال حاضر مجموعه اي را تشكيل مي دهد كه داستان موزه را روایت مي كند.
اتاق هاي شماره یك و دو "گاه نگار" ناميده شده اند. در این دو اتاق، تاریخ ایران و جهان از دیدگاه صنعت نفت، در شش خط زمانی مورد بررسي قرار گرفته و به تاریخ آبادان، آموزش و آموزشگاه نيز پرداخته شده است. در كنار این خطوط ویترین هایی براي نمایش اسناد و اشياي مرتبط با این رویدادها، تعبيه شده است.
در اتاق شماره سه، آثاري به نمایش در آمده است كه اهميت و تنوع آموزش را در صنعت نفت به تصویر مي كشد.

سالن موزه كارآموزان

فضاي اتاق شماره چهار، اختصاصا به كارآموزان تعلق دارد. یك ویترین بزرگ برای نمایش 1200 عكس از كارآموزان دوره های مختلف در كنار سایر اسناد جلوه ای ویژه به این فضا بخشيده است. اتاق شماره پنج كه در زمان فعاليت آموزشگاه، به مدیر آن اختصاص داشت با حفظ همان حال و هوا، به نمایش مجموعه ای از اسناد و اشياي مرتبط با اداره آموزشگاه اختصاص یافته است.

محوطه آموزشگاه

ديگ بخار موزه كارآموزاان

محوطه آموزشگاه كه زمانی محل هياهو و جنب و جوش صدها كارآموز بود، حالا كاركردی متفاوت پيدا كرده است. در محوطه موزه عناصر نمایشی و خدماتی متنوعی قرار دارد، از جمله دیگ بخار، بقایاي ماكت پالایشگاه، مجموعه شيرهای صنعتی، استند دوچرخه هاي قدیمي، استند بشكه ها، اتوبوس نقاشی و زمين بازی كودكان.

كارگاه هاي آموزشي

سالن كارگاه های آموزشگاه حرفه ای با مساحت 4276 متر مربع از بخش های متعددی تشكيل شده كه در سال های متمادی، همگام با توسعه آموزشگاه و افزایش تخصص های مورد نياز پالایشگاه و نياز به آموزش دروس عملی، با تغييراتي رو به رو بوده است.

فضاي سالن موزه كارآموزان

بخش قدیمی و آجری بنا در سال 1312 شمسی مقارن با 1927 ميلادی ساخته شد كه سردر ورودی آن در ضلع شرقی ساختمان قابل مشاهده است. ساختار سقف این ساختمان به صورت سوله و با پليت ساخته شده بود. سپس در سال 1355 شمسی، سقف مذكور با ورقه های ایرانيت تعویض شدند. نوع آجر استفاده شده در بنا از آجری موسوم به آجر بغدادی است كه در دیگر ساختمان های ساخته شده از سوی انگليسی ها نمونه های فراوانی از آنها مشاهده می شود.

اتوبوس كارآموزان

بخش مرتفع و تمام فلزی بنا در دهه 1320 شمسی با توجه به نياز پالایشگاه جهت گسترش و الحاق رشته مكانيك عمومی به رشته های آموزشگاه ساخته شد. این بخش با ارتفاع حدود 11/80 متر، كارگاه های "ماشين های برونسوز" ، "درونسوز" و "لوله كشی" را شامل مي شد.
در دوره های بعد، رشته هایی چون "برق" و "ابزار دقيق" با توجه به نياز پالایشگاه به دروس كارآموزان اضافه شد. واحد ابزار دقيق در سال 1352 خورشيدي با توجه به عدم نياز پالایشگاه تعطيل و در سال 1355 به درخواست مدیر آموزشگاه آغاجری به این منطقه انتقال یافت.

كارگاه موتورهاي درون سوز

كارگاه موتور موزه كارآموزان

كارآموزان طي دو دوره مقدماتی و پيشرفته با نحوه عملكرد موتورهای بنزینی و گازوئيلی، چگونگی برطرف كردن اشكالات موتور و نحوه تعمير و تعویض قطعات آشنا مي شدند.

كارگاه لوله و مبدل (Piping)

كارگاه لوله یا پایپينگ از زیر شاخه های رشته مكانيك عمومی ابود و كارآموزان در یك دوره سه ماهه با تعریف لوله و تيوب، با انواع لوله ها از نظر جنس، ضخامت، اندازه، كاربرد، اتصالات و مصارف مختلف لوله و نحوه لوله كشی خانگی و لوله كشی صنعتی آشنا می شدند.

كارگاه مقدماتی یا پایه (Basic)

دوره مقدماتی یا پایه در آموزشگاه از دو بخش سوهان كاری و نجاری تشكيل شده بود. كارآموزان هنگام ورود به آموزشگاه به مدت هفت ماه و نيم این دوره را طی می كردند. دوره سوهان كاری نيز شامل دو بخش نظری و عملی بود كه در هفته، دو ساعت به بخش نظري و پانزده ساعت به كارگاه عملي اختصاص داشت.

كارگاه نجاری

كارگاه هاي كارآموزان

از آنجایی كه پالایشگاه آبادان برای تداوم كار، به سازه های چوبی گوناگون همچون در، پنجره، كمد، ميز اداری، رخت آویز، زیر پایی های عایق و عناصر مشابه دیگر و همچنين تعمير آنها نياز داشت، كارگاه نجاری كارآموزان تشكيل شد.

كارگاه ابزار دقیق

كارآموزان در این كارگاه با انواع فشار سنج، جریان سنج و ارتفاع سنج، چگونگی اندازه گيری با آنها، چگونگی نصب و مراقبت از فشار سنج ها، نكات ایمنی در مورد كاربرد آنها و سيالات تحت فشار آشنا می شوند. این دوره در سال های دهه 1340 از دروس اصلی آموزش بود، اما در دهه 1350 از دروس آموزشگاه حذف شد و تمامی ابزار آموزشی آن به مدرسه كارآموزی آغاجری انتقال یافت.

كارگاه تراشكاري

پانوراماي موزه كارآموزان

تراشكاری از زیر شاخه های رشته مكانيك است. كارآموزان در این كارگاه با تراش قطعات فلزی، نقشه خوانی و ترسيم نقشه های ساخت و توليد، انجام كارهای مقدماتی فلز كاری، فرزكاری سطوح تخت، سطوح پله ای و شيارها، تراش قطعات فلزی با صفحه تراش و قطعات فلزی نامنظم به صورت عملی آشنا می شدند. در كارگاه تراشكاری انواع ماشين های تراش، صفحه تراش، ماشين فرز، دریل شعاعی و ستونی و سنگ ابزارها براي آموزش و براده برداری وجود داشت. طي این دوره، كارآموزان با شيوه خنك كاری و روغن كاری دستگاه های تراش نيز آشنا مي شدند.

كارگاه فلزكاری

كارگاه آهنگری به كوره، براي گرم كردن فلزات، انواع و اقسام انبرها برای گرفتن فلزات گرم و انواع چكش های فرم دهنده برای فرم دهی فلزات مجهز بود (همه مراحل فرم دهی فلزات بر روی سندان انجام می شد). برای ریخته گری نيز از قالب های چوبی و فلزی مخصوص استفاده مي شد. براي اتصال ورق های فلزی در صنعت، ابتدا پرچ به كار مي بردند كه بعدها جای خود را به جوش و الكترود داد. در بخش جوشكاری نيز انواع "جوشكاری با برق" و "جوشكاری با كاربيت " به كارآموزان آموزش داده می شد. به همين سبب انواع ميزهای جوشكاری برق و گاز برای آموزش كارآموزان مورد استفاده قرار مي گرفت.


براي اطلاعات بيشتر به لينك هاي زير مراجعه كنيد:

content/1/اطلاع-رسانی/1371/گام-به-گام-تا-افتتاح-دومين-موزه-از-طرح-موزه-هاي

content/1/اطلاع-رسانی/1361/گزارشي-از-موزه-كارآموزان-آبادان-دومين-موزه-از

content/17/یادداشت-روز/3557/موزه-کارآموزان-آبادان-در-انتظار-افتتاح