رنگ نفت، داستان راستان صنعت نفت (بخش اول)

راحله خالقی

«رنگ نفت» عنوان مستندی است با موضوع تاریخچه صنعت نفت کرمانشاه و تحولات تاریخی آن در این شهر که به تازگی فیلم‌برداری از سکانس‌های مربوط به آن در کارخانه حلب‌سازی و حلب‌پرکنی پالایشگاه که در زمره طرح موزه‌های صنعت نفت به شمار می‌رود، به پایان رسیده است.
رنگ نفت که به سفارش خانه مستند انقلاب اسلامی و با همکاری سازمان صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران در کرمانشاه ساخته می‌شود، به گفته تهیه‌کننده آن مهدی مخدومی، مستندی است که در آن برای نخستین بار به موضوع صنعت نفت در منطقه کرمانشاه پرداخته شده و تاثیرات پیدایش آن را از جمله ایجاد پالایشگاه نفت کرمانشاه و تحولات ناشی از آن بر جامعه مدنی آن دوره، اقتصاد، معیشت، فرهنگ و... به تصویر می‌کشد.
به همین منظور گفت و گویی کوتاه با عوامل سازنده این مستند انجام داده‌ایم که در ادامه می‌خوانید. ناگفته نماند در این اثنا فرصت را غنیمت شمرده و به سراغ سرپرست و امین اموال موزه کارخانه حلب‌سازی و حلب‌پرکنی و همچنین رئیس اسبق این کارخانه رفته و با ایشان به گفت و گو نشستیم که در بخش دوم گزارش منتشر خواهد شد.
اکبر مخدومی، تهیه‌کننده مستند رنگ نفت که تهیه‌کنندگی مستندی دیگر را با عنوان «در و نار» و با موضوع مقاومت شرکت پایانه‌های نفتی در منطقه خارگ در جنگ ایران و عراق، در کارنامه خود دارد با اشاره به رویدادها و حوادث مهم تاریخی که در شهر کرمانشاه رخ داده است، ظرفیت و پتانسیل این منطقه را برای تهیه و ساخت فیلم‌های تاریخی بالا دانست و گفت: در کوچه پس‌کوچه‌های ذهن شهری که ما در آن زندگی می‌کنیم، خاطراتی به یادگار مانده که در زیر گرد و غبار زمان مدفون شده‌اند و هر کدام به تنهایی روایتگر داستانی هستند که می‌توانند برای مردم دیدنی و شنیدنی باشند. علت انتخاب موضوع تاریخ صنعت نفت در کرمانشاه برای ساخت مستند توسط ما نیز به اهمیت نقش و تاثیر این صنعت بر زندگی مردم منطقه و تغییر و تحولات ناشی از آن باز می‌گردد و اینکه تاکنون درباره این موضوع روایت تصویری جدی ساخته نشده است که در رسانه ملی و جشنواره‌ها به نمایش گذاشته شده باشد.

مخدومی عنوان کرد: ایده ساخت این مستند سال گذشته مطرح و پژوهش‌های لازم با کمک همکارانم در این زمینه آغاز شد. با استناد به مستندات موجود اعم از فیلم، عکس، مقاله، کتاب‌های تاریخی و پژوهش‌های صورت‌گرفته و همچنین مشورت با پژوهشگران، تاریخ‌نویسان و کارشناسان مربوطه از جمله دست‌اندرکاران موزه‌های نفت در پالایشگاه کرمانشاه، فیلم‌نامه‌ای نگاشته شد و عنوان آن «رنگ نفت» نام گرفت. پروژه به صورت رسمی از اردیبهشت سال جاری کلید خورد و تصویربرداری از کارخانه حلب‌سازی و حلب‌پرکنی پالایشگاه کرمان اخیرا به مرحله پایان خود رسیده و با فیلم‌برداری از دیگر بخش‌های پالایشگاه کار ادامه خواهد یافت.

مستند؛ رویارویی با حقیقت
وی علت انتخاب ژانر مستند برای ساخت این فیلم و ارجحیت آن بر دیگر سبک‌های سینمایی از جمله داستانی و سینمایی را به ماهیت فیلم مستند در نمایش حقیقت و باورپذیری بیشتر آن نسبت به دیگر ژانرها دانست و اظهار داشت: اگرچه در فیلم رنگ نفت، بیشترین بار مستند بر دوش نریشن یا گفتار متن است که توسط راوی روایت می‌شود، اما گفت‌و‌گو با مشاهده‌گران رویدادهای تاریخی که هم‌اکنون در قید حیات هستند و روایت داستان و آن حادثه از زبان آنها و همچنین بازسازی برخی صحنه‌ها به کمک بازیگران و دیگر عوامل که تصویری درباره آن وجود ندارد، بخش مهمی از این پروژه سینمایی را تشکیل می‌دهند.

جای خالی تاریخ صنعت نفت کرمانشاه در قاب تصویر سیما
مغفول ماندن داستان تاریخ صنعت نفت در کرمانشاه یا بهتر بگوییم جا ماندن آن از جرگه داستان‌پردازی‌های هنری و تصویری، شاید ریشه در کم‌اهمیت انگاشته شدن جایگاه صنعت نفت در این منطقه، مشمول مرور زمان شدن و به تبع آن عدم انعکاس و اطلاع‌رسانی کافی از طریق رسانه‌های جمعی و مردمی همچون صدا و سیما، نشریات و حتی شبکه‌های اجتماعی دارد و دیری نمی‌پاید آنقدر نادیده گرفته می‌شود که از اذهان مردم پاک خواهد شد.
پیمان امینی، کارگردان و فیلم‌نامه‌نویس مستند رنگ نفت، هدف از ساخت این مستند 50 دقیقه‌ای را که به سفارش خانه مستند انقلاب اسلامی جهت نمایش در شبکه مستند صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران آماده می‌شود، آشنایی و آگاه‌سازی مردم ایران به ویژه خطه کرمانشاه با پیشینه اکتشاف نفت در این منطقه، تأثیر و تأثر این منطقه سوق‌الجیشی و استراتژیک و صنعت بر یکدیگر و روند توسعه و شکل‌گیری تحولات حاصل از کشف نفت عنوان کرد و افزود: موضوع نفت با قدمتی بیش از صد سال در کرمانشاه به طور چشمگیری نادیده گرفته شده و در آبادان و مسجدسلیمان خلاصه شده است. اگر نگاهی به تاریخ صنعت نفت در کرمانشاه بیاندازیم، چیاسرخ یا چقاسرخ در نواحی اطراف قصرشیرین نخستین منطقه‌ای بود که توسط دارسی و هیات همراه در سال 1902 میلادی به عنوان منطقه‌ای نفتخیز معرفی و حفاری در آنجا آغاز شد و چاه‌های شماره یک و دو در آنجا به نفت رسیدند و سال‌ها بعد در سال 1908 میلادی، چاه شماره یک مسجدسلیمان به نفت رسید. شهر «نفت‌شهر» یا همان «نفت شاه» متولد شد و به دنبال آن پالایشگاه، کارخانه حلب‌سازی و حلب‌پرکنی، خطوط لوله نفت راه‌اندازی و تلمبه‌خانه‌ها احداث شدند. این رویداد تاریخی، فرهنگ، زبان، اقتصاد مردم و حتی معماری شهر را دست خوش تغییر کرد.

مستند تاریخی بر لبه تیغ قضاوت
امینی در ادامه به تشریح فرآیند پروژه از بدو شکل‌گیری آن پرداخت و افزود: با مطرح شدن موضوع و تایید آن برای ساخت، تحقیق و پژوهش در این زمینه آغاز و با استناد به مطالب و اسناد گردآوری شده، فیلم‌نامه تدوین و وارد مرحله پیش تولید شد. این فیلم که تصویربرداری از آن به تازگی شروع شده است، پس از اتمام کار، تدوین و صداگذاری می‌شود و در نظر داریم این مستند در 29 اسفندماه مصادف با سالروز ملی شدن صنعت نفت به روی آنتن برود.
وی از این اثر به عنوان مستندی تاریخی و صنعتی یاد می‌کند که تلاش دارد روایتی درست از تاریخ و پیشامدهای آن ارائه دهد. امینی، ساخت مستندهای تاریخی را به راه رفتن بر روی لبه تیغ تشبیه می‌کند که در تهیه آن باید جوانب احتیاط را رعایت کرد و با استناد به اسناد دقیق تاریخی و معتبر پیش رفت. پیشینه بهره‌برداری نفت برای نخستین‌بار توسط انسان، ماجرای آنتوان کتابچی خان و قرارداد ویلیام ناکس دارسی برای کشف نفت در کشور، کشف نفت در کرمانشاه و به دنبال آن ساخت پالایشگاه کرمانشاه، جنگ جهانی دوم و تأثیرات آن بر نفت ایران، ساخت کارخانه حلب‌سازی و حلب‌پرکنی کرمانشاه، ملی شدن صنعت نفت، نقش اعتراضات کارگری در صنعت نفت کرمانشاه، نقش کارکنان پالایشگاه در پیروزی انقلاب اسلامی و هشت سال دفاع مقدس از جمله موضوعات تاریخی پرداخته شده در این مستند به شمار می‌روند.

به گزارش پترومیوزیم، موزه صنعت نفت غرب کشور، در شهر کرمانشاه و در محل کارخانه حلب‌سازی و حلب‌پرکنی پالایشگاه کرمانشاه تاسیس می‌شود. اين موزه با توجه به قدمت حدوداً یکصد‌ساله کارخانه حلب‌سازي و نقش آن در توزیع فرآورده‌های نفتی در سراسر کشور طی دهه‌های گذشته، به نمایش گوشه‌ای از تاریخ صنعت نفت، با اولویت تاریخ این صنعت در غرب کشور، خواهد پرداخت.

/content/2/گزارش-تصویری/4847/گزیده-ای-از-تصاویر-فیلم-برداری-از-مستند-تاریخی-و