ویژه نامه شرکتهای عامل نفت ایران از مجموعه اسناد امور بین الملل است که به دلیل ارائه گزارشی جامع از فعالیت شرکتهای عامل نفت ایران از اهمیت بسزایی برخوردار است.
فرزانه بهارلو ، زهرا سليماني
ویژه نامه های شرکتهای عامل نفت ایران از مجموعه اسناد امور بین الملل است که به دلیل ارائه گزارشی جامع از فعالیتهای شرکتهای عامل نفت ایران از اهمیت بسزایی برخوردار است. هم اکنون دو جلد مربوط به سالهای 1957 و 1966 میلادی با دو عنوان «کارهایی که به وسیله شرکتهای عامل نفت ایران انجام میشده است» و « بررسی عملیات سال 1966» در مرکز اسناد صنعت نفت ایران موجود است.
کارهایی که به وسیله شرکتهای عامل نفت ایران انجام میشده است
ویژهنامه حاضر در سال1336، 1957 میلادی توسط انتشارات ندرلند در 44 صفحه، به همراه عکس به صورت رنگی به چاپ رسیده است. در توضیح طرح روی جلد آمده «نقش کاسه سفالین مینا رنگی گرفته شده متعلق به قرن نهم میلادی در ایران است و به نظر میرسد که مدخل آتشگاهی باشد».
در پشت صفحه اول تصویر خط لوله گچساران به گناوه و جزیره خارک به صورت رنگی به چاپ رسیده است.
فهرست مندرجات ویژهنامه شامل نکات برجسته سال (از دهم دی 1335 تا دهم دی 1336)، فعالیت در مناطق نفتخیز، فعالیتهای پالایشگاه، امور توسعه در گچساران و جزیره خارک، کارکنان و قرارداد نفت است.
در مقدمه که به قلم ک.اسکولتنز، رئیس هیئت مدیره و مدیر عامل شرکتهای نفت ایران، نوشته شده است، گزارشی از پیشرفتهای انجام شده و تاثیر آن بر افزایش درآمد نسبت به قبل ذکر شده که به موجب آن، تمام کارکنان به اعطای درجه سوم تاج از سوی شاه شدند.
از نکات برجسته عملیات سال 1957 به افزایش محصول خالص نفت خام، ایجاد لنگرگاه کشتیهای عظیم نفتکش در خارک، افزایش حجم تصفیه نفت در آبادان، افزایش درآمد ایران از فروش نفت که معادل با سه میلیارد و صد و پنجاه میلیون ریال ارز خارجی اضافی است.
در بخشهای بعدی به ارائه گزارشی از عملیات حفاری در آبهای ساحلی، تولید نفت در مناطق نفتخیز، بارگیری نفت در بندر معشور (ماهشهر)، فعالیتهای پالایشگاه آبادان، امور توسعه در گچساران و جزیره خارک به همراه نقشه توسعه عملیات نفت در منطقه قرارداد، پرداخته شده است.
در ادامه در بخش کارکنان به ارائه گزارشی از تعداد کارکنان و امکانات رفاهی موجود، آموزشگاه عالی فنی آبادان، دانشگاه تهران و برنامه ساختمان مدارس در خوزستان می پردازد. همچنین بهداری پالایشگاه آبادان معرفی شده است و در پایان قرارداد نفت 1333 شرح داده شده است.
بررسی عملیات سال 1966
ویژه نامه مذکور، در سال 1966میلادی توسط انتشارات شرکت سهامی افست-تهران در 44 صفحه، به همراه عکس به صورت رنگی و سیاه و سفید به چاپ رسیده است. طرح روی جلد و پشت جلد پیکره شیر و پلاک یادبود افتتاح تاسیسات توسعه بندر بارگیری نفت خام در جزیره خارک که در تاریخ 4 اسفند 1344 به دست محمدرضا شاه گشایش یافته است.
ابتدای ویژه نامه اسامی و تصاویر اعضای هیئت مدیره شرکت سهامی اکتشاف و تولید نفت ایران و شرکت سهامی تصفیه نفت ایران درج شده که در میان آنها تصویر مهندس منوچهر فرمانفرماییان نیز به چشم میخورد.
در مقدمه که به قلم ج.ا.واردر، رئیس هیئت مدیره و مدیرعامل شرکت سهامی اکتشاف و تولید و تصفیه نفت ایران، نگاشته شده است. از کشف منطقه جدید نفتخیر در ملاثانی خبر داده و به مهمترین مسائل توسعه صنعت نفت اشاره کرده است.
ابتدا در بخش تولید به افزایش تولید نفت در مسجدسلیمان و سایر مناطق نفتخیز اشاره شده و در ادامه فعالیتهای اکتشافی، حفاری اکتشافی و توسعهای پالایش شرح داده شد که بر دریافت جایزه شایستگی سال 1965 از طرف شورای ملی ایمنی امریکا به مناسبت احراز موفقیت درخشان ایمنی طی سال مزبور توسط پالایشگاه آبادان تاکید شده است.
در بخش کالا، هزینههای جاری سازمان کالا و در بخش کارکنان موفقیت کارگزینی شرکتهای عامل شرح داده شده است. در ادامه به تملک مسکن برای کارکنان، وسائل اجتماعی شرکتها، بهداری و بهداشت، آموزش و پرورش، اردوهای تابستانی اشاره و در پایان نیز به شرح قرارداد نفتی 1342 پرداخته شده است.
در ادامه تصاویر رنگی از افتتاحیه تاسیسات بارگیری نفت خام و سایر امکانات و تجهیزات نفتی و رفاهی به همراه آماری از عملیات سالهای 1954 تا 1966 ارائه شده است.