ماجرای طلای سیاه ایران (25)

چهارشنبه بیست و هفتم فروردين ماه 1399 ماجرای طلای سیاه ایران (25)

سیدهاشم هوشی‌سادات

جبهه‌ملی محور مبارزات نفت

در پی تلاش اقلیت مجلس پانزدهم که با سخنرانی‌های طولانی خود مانع تصویب لایحه قرارداد الحاقی 1933 موسوم به «گس-گلشائیان» در آخرین ساعات عمر این مجلس شدند و همچنین تحصن دکتر مصدق و دیگر شخصیت‌های سیاسی ملی در دربار و سپس تشکیل جبهه‌ملی، در آستانه فعالیت مجلس شانزدهم، این جبهه محور جنبش اجتماعی برای استیفای حقوق ملت ایران از شرکت نفت انگلیس در جنوب شد.

ساختار تشکیلاتی جبهه‌ملی

جبهه ملی ترکیبی از احزاب ، شخصیت های مستقل ، جریانهای اقتصادی – اجتماعی و روحانیون بود که حول محور «پیکار با استعمار شرکت نفت انگلیس در جنوب و جریان های داخلی وابسته به آنها، با هدف استیفای کامل حقوق ملت ایران» تحت رهبری دکتر مصدق متحد شدند. این حرکت در مسیر خود توانست حمایت اکثریت مردم را به سوی خود جلب کند و زمینه‌ساز جنبش و حرکتی عظیم شد که در پایان سال 1329 منجر به ملی شدن نفت ایران شد.ترکیب نیروهای درونی جبهه ملی به این شرح بود:

حزب ایران

در این حزب که در سال 1322 تشکیل شد، عمدتا دانشگاهیان و مهندسین شاخصی همچون مهندس حسیبی، دکتر کریم سنجابی و دکتر شایگان حضور داشتند. این نخبگان پس از نخست‌وزیری دکتر‌مصدق ، محور دولت و کابینه را تشکیل دادند.

مهندس حسيبي در كنار دكتر مصدق

سازمان نظارت بر آزادی انتخابات

این سازمان در آستانه انتخابات مجلس شانزدهم تشکیل شد. دکتر مظفر بقایی این گروه را هدایت می‌کرد و روزنامه «شاهد» منعکس کننده اخبار و تحولات آن بود. در این سازمان دانشجویان ، بازاریان و جوانان علاقمند به نهضت ملی فعال بودند. زیرا اکثر فعالیتهای آن جنبه اجرایی داشت و حضور در مکانهای رای‌گیری و صیانت از صندوقهای رای یکی از وظایف اصلی آنان بود که در این جهت بارها با نیروهای نظامی و امنیتی که می‌خواستند در امر انتخابات مداخله کرده و از رای دادن مردم به شخصیتهای ملی و مستقل جلوگیری کرده و به نوعی تقلب انتخاباتی کنند، درگیر می‌شدند.

پس از تشکیل مجلس شانزدهم، این سازمان با نام «سازمان نگهبانان آزادی» به فعالیت خود ادامه‌داد.

حزب زحمتکشان ملت ایران

رهبری این حزب به عهده دکتر بقایی و خلیل ملکی بود. خلیل ملکی به‌همراه جلال‌آل‌احمد و چند تن دیگر از روشنفکران قبلا عضو حزب توده بودند. ولی با آشکار‌شدن وابستگی کامل این حزب به اتحاد شوروی در جریان ماجرای سال 1325 و تجزیه آذربایجان و مسئله واگذاری نفت شمال به شوروی و رژه اعضای حزب توده در پناه نیروهای نظامی روسیه در میدان بهارستان، از این حزب جدا شدند و به‌طور مستقل فعالیت‌ كرده و در جریان جنبش نفت از جبهه‌ملی و دکتر مصدق حمایت می‌کردند.

از راست :دكتر بقايي ، آيت ا...كاشاني ، خليل ملكي

حزب «نیروی سوم»

پس از اختلاف میان دکتر بقایی و خلیل‌ملکی در حزب زحمتکشان، ملکی با تشکیل حزب «نیروی سوم» در درون جبهه ‌ملی باقی‌ماند و به آرمانهای مصدق وفادار بود و این در شرایطی بود که دکتر بقایی پس از پیروزی نهضت ، تدریجا با برخی مواضع دکتر مصدق به مخالفت برخاست و از جبهه ‌ملی کنار کشید .

حزب ملت ایران

رهبر این حزب داریوش‌فروهر، فارغ‌التحصیل دانشکده حقوق دانشگاه تهران بود و از ابتدای حرکت ملی شدن نفت، به‌طور فعال در جبهه‌ ملی حضور داشت و همواره از مواضع و اهداف دکتر مصدق حمایت می‌کرد.

داريوش فروهر و در مقابل او حاج محمود مانيان

جمعیت آزادی مردم ایران

این گروه به رهبری محمد نخشب در سال 1322 شکل‌گرفت و دارای اعتقادات نوگرایانه اسلامی بودند و با محافل روشنفکری دینی ارتباط داشتند و از مهندس بازرگان و آیت‌الله طالقانی در مجمع خود استفاده می‌کردند. این جمعیت در ساختار جبهه‌ملی از مواضع دکتر مصدق در مسئله ملی‌شدن نفت حمایت کامل می‌کرد.

جمعیت «فدائیان اسلام»

این گروه به رهبری سید مجتبی نواب‌صفوی در سال 1324 تشکیل شد و دارای مواضع رادیکال اسلامی بودند و اکثر قاطع اعضای آن را جوانان انقلابی که عمدتا از اصناف بازار تهران بودند، تشکیل می‌دادند و به مبارزه مسلحانه اعتقاد داشتند. فدائیان اسلام دارای اهداف ضد استبدادی و ضد استعماری بودند و در سال‌های 29-1328 با حضور فعال در مبارزات ملی‌شدن نفت، با ترور عبدالحسین‌هژیر- وزیر دربار- در سال 1328 و ترور سرلشکر رزم‌آرا –نخست‌وزیر- در 14 اسفند 1329، آنچنان رعبی در بین طرفداران استبداد و استعمار ایجاد کردند که زمینه برای ملی شدن نفت فراهم شد.

نواب صفوي در حال سخنراني

مجمع مسلمانان مجاهد

این جمعیت در سال 1328 توسط شمس قنات‌آبادی که طرفدار آیت‌الله کاشانی بود، ایجاد شد. اکثر اعضای آن را اصناف و کسبه بازار تهران تشکیل می‌دادند.

انجمن اصناف و پیشه‌وران بازار تهران

بازاریان طرفدار جبهه‌ملی و دکتر مصدق مانند حاج محمود مانیان و حاج حسین شاه‌حسینی با شروع مبارزات ملی‌شدن نفت در سال 1328 ، با تشکیل این انجمن به حمایت از نهضت پرداخته و در مواقع حساس با تعطیل نمودن بازار تهران به تحقق اهداف ملی کمک می‌کردند.

علاوه بر جمعیت ها، احزاب و انجمن‌های ذکر شده که در ساختار تشکیلاتی جبهه‌ملی در سال 1328 حضور داشتند، بسیاری از دانشجویان و اساتید دانشگاه، فرهنگیان و نوجوانان دبیرستانی و کارگران کارخانه‌ها نیز به‌‍طور منفرد و یا جمعی با جبهه ‌ملی همکاری داشته و با حضور در تظاهرات و میتینگ ها و پخش روزنامه و نشریات احزاب ملی و بیانیه‌های شخصیتهای سیاسی و روحانی در حمایت از ملی‌شدن نفت، به فعالیت می‌پرداختند.

در چنین فضا و شرایطی بود که در زمستان 1328 و در آستانه تشکیل مجلس شانزدهم، مبارزات سیاسی با هدف ملی‌شدن نفت در فضای اجتماعی ایران شکل گرفت.

ادامه دارد ...

لينك هاي مرتبط

/content/18/روزی-روزگاری/4521/ماجراي-طلاي-سياه-ايران-24

content/18/روزی-روزگاری/4510/ماجرای-طلای-سیاه-ایران-23

content/18/روزی-روزگاری/4494/ماجرای-طلای-سیاه-ایران-22

content/18/روزی-روزگاری/4488/ماجرای-طلای-سیاه-ایران-21

content/18/روزی-روزگاری/4486/ماجراي-طلاي-سياه-ايران-20

content/18/روزی-روزگاری/4483/ماجرای-طلای-سیاه-ایران-19

content/18/روزی-روزگاری/4477/ماجرای-طلای-سیاه-ایران-18

content/18/روزی-روزگاری/4470/ماجرای-طلای-سیاه-ایران-17

content/18/روزی-روزگاری/4465/ماجرای-طلای-سیاه-ایران-16

content/18/روزی-روزگاری/4454/ماجرای-طلای-سیاه-ایران-15

content/18/روزی-روزگاری/4451/ماجرای-طلای-سیاه-ایران-14