ماجرای طلای سیاه ایران (19)

دوشنبه پنجم اسفند ماه 1398 ماجرای طلای سیاه ایران (19)

سیدهاشم هوشی‌سادات

مجلس پانزدهم و افشای لایه پنهان قرارداد 1933

مجلس پانزدهم شورای ملی در روز 25 تیر 1326 افتتاح و سردار فاخر حکمت؛ نماینده شیراز، به عنوان رئیس تعیین شد. وی از اعضای موسس حزب دمکرات ایران بود و با کمک قوام‌السلطنه به وکالت و ریاست مجلس انتخاب شد و حدود 5 دوره بر مجلس شورای ملی ریاست داشت.

در جلسه نخست مجلس پانزدهم و به هنگام طرح اعتبار نامه سیدحسن تقی‌زاده مسایل مربوط به قرارداد نفتی 60 ساله ایران و انگلیس در سال 1312/1933 مطرح و لایه‌های پنهانی از این قرارداد توسط تقی‌زاده افشا شد.

نطق عباس اسکندری

عباس اسکندری نماینده همدان، درخصوص اعتبارنامه سیدحسن تقی‌زاده نماینده تبریز به تفصیل درباره عدم صلاحیت وی سخن گفت و در مورد مجالس اول و دوم پس از مشروطیت و نقش تقی‌زاده در ترور سید عبدالله بهبهانی یکی از رهبران نهضت مشروطه و تحصن تقی‌زاده در سفارت انگلیس و ارتباط وی با خارجی ها و تمدید قرارداد نفت در سال 1933 بحث مفصل کرد و وی را صالح برای نمایندگی مجلس ندانست. در این جلسه امیر تیمور کلالی؛ نماینده مشهد و عباس مسعودی؛ نماینده تهران و مدیر مسئول روزنامه اطلاعات، به تفصیل سخن گفته و از تقی‌زاده دفاع کردند. در نهایت با وساطت دکتر رضازاده شفق و تایید صلاحیت شخصی آقای تقی زاده (پس از نطق مشروح تقی‌زاده در دفاع از خود)، اعتبارنامه ایشان به تصویب رسید.

تقی‌زاده: من «آلت فعل» بودم!

تقی‌زاده نطق مشروحی در دفاع از خود كرد که فراز شاخص آن در مورد قرارداد 1312/1933 در دوران پهلوی بود که خود را در آن واقعه صرفا «آلت فعل» دانست و مقصر اصلی را «فاعل» -رضاشاه- دانست. وی پس از بیان مشروح مذاکرات لندن و تهران در آن مقطع که صرفا مسئله استیفای حقوق مردم ایران مطرح بود و نه تمدید قرارداد، گفت: «... روز آخر کار، ناگهان صحبت تمدید مدت قرارداد را به میان آوردند و اصرار ورزیدند. ما چند نفر (تقی‌زاده؛ وزیرمالیه-فروغی؛ وزیرخارجه- تیمورتاش؛ وزیر دربار- داور؛ رئیس عدلیه) مسلوب‌الاختیار، به آن راضی نبودیم و بی‌اندازه وفوق هر تصوری ملول شدیم. هیچ چاره‌ای نبود. ولی باید عرض کنم که مقصود از اینکه گفتم چاره نبود، تنها بیم اشخاص نسبت به خودشان نبود، بلکه اندیشه آنها نسبت به مملکت و عواقب نزاع به آن کیفیت نیز بود. من هیچوقت راضی به تمدید نبودم و دیگران هم نبودند. اگر در این کار قصوری یا اشتباهی بوده، تقصیر «آلت» نبوده، بلکه تقصیر «فاعل» بوده که بدبختانه اشتباهی کرد و نتوانست برگردد... ».

تقی‌زاده در توضیح مضار رژیم دیکتاتوری و حکومت فردی که خود یکی از عوامل آن بوده، منصفانه به قضاوت نشسته و می‌گوید: «... اعظم وقایعی که در سی سال اخیر، بلکه در یک دو قرن اخیر، در این مملکت اتفاق افتاد، ظهور شخص با اقتداری بود که درجه تسلط و قدرت او، بر همه چیز این مملکت و حتی نفوس و اموال و اعمال مردم آن، رو به تزاید گرفت و عاقبت به جایی رسید که اگر آقایان محترم دور از آن زمان بودند، من در یک روز تمام صحبت، قادر بر تصویر آن نمی‌شدم...»

تقی‌زاده درنهایت از لغو قرارداد دارسی، به‌عنوان یک اشتباه بزرگ رضاشاه یاد می‌کند و می‌گوید به سبب استبداد رای وی، هیچ‌کس را یارای مقابله نبود و شد آن چیزی که نباید اتفاق می‌افتاد!

نطق قوام در مجلس

با تصویب اعتبارنامه نمایندگان، مجلس پانزدهم فعالیت جدی خود را آغاز کرد. با خروج قوای شوروی از ایران و ورود ارتش ایران به آذربایجان و فرار تجزیه‌طلبان، شرایط جدیدی در کشور به‌وجود آمده بود.

به همین جهت تعامل دولت و مجلس در زمینه مذاکرات نفتی تهران و مسکو مسئله‌ای فوری بود.

از اينرو احمد‌قوام نخست‌وزیر در روز 29 مهر 1326 در جلسه مجلس شورای ملی، گزارش مفصل خود را در باب مسافرت به اتحاد جماهیر شوروی و مذاکرات با رهبران این کشور به نمایندگان ارائه کرد. وی همچنین در خصوص مذاکره با سادچیکف سفیر کبیر شوروی در تهران و تنظیم مقاوله‌نامه نفت با وی توضیحاتی داد.

در همین جلسه طرح پیشنهادی جمعی از نمایندگان در رد مقاوله‌نامه نفت با اکثریت 102 نفر از 104 نفر نماینده حاضر در جلسه مجلس تصویب شد. ضمنا در همین طرح، دولت موظف درباره استیفای حقوق ملت ایران از نفت‌جنوب باب گفتگو را باز کند که در ادامه به آن می‌پردازیم.

ادامه دارد ...

لينك هاي مرتبط

content/18/روزی-روزگاری/4477/ماجرای-طلای-سیاه-ایران-18

content/18/روزی-روزگاری/4470/ماجرای-طلای-سیاه-ایران-17

content/18/روزی-روزگاری/4465/ماجرای-طلای-سیاه-ایران-16

content/18/روزی-روزگاری/4454/ماجرای-طلای-سیاه-ایران-15

content/18/روزی-روزگاری/4451/ماجرای-طلای-سیاه-ایران-14

content/18/روزی-روزگاری/4445/ماجرای-طلای-سیاه-ایران-13

content/18/روزی-روزگاری/4434/ماجرای-طلای-سیاه-ایران-12

content/18/روزی-روزگاری/4425/ماجرای-طلای-سیاه-ایران-11

content/18/روزی-روزگاری/4414/ماجرای-طلای-سیاه-ایران-10

content/18/روزی-روزگاری/4405/ماجرای-طلای-سیاه-ایران-9

content/18/روزی-روزگاری/4388/ماجرای-طلای-سیاه-ایران-8

content/18/روزی-روزگاری/4376/ماجرای-طلای-سیاه-ایران-7